Tuyển tập 100 bài thơ hay

100 bài thơ Việt Nam hay nhất thế kỷ XX

◆ Hãy chia sẻ trang này đến những bạn học của mình bằng cách click vào nút ➤

◆ Bạn muốn cám ơn thì click vào nút "Theo dõi Trang" tại hộp Fanpage facebook ở thanh bên phải

♻ Để xem và copy vui lòng mở khóa hộp social dưới đây

✋ Nếu hộp social hoặc menu chọn bài thơ không hiển thị thì hãy load lại trang. Cũng có thể do trình duyệt của bạn đang dùng Avast, PrivDog, AdBlock, v.v... gây ra sự cố này, hãy tắt nó đi.

☞ Cách copy: Chọn phần cần copy, nhấn Ctrl+C

---

CHỌN BÀI THƠ CẦN XEM BẰNG SỐ THỨ TỰ DANH MỤC

Mục số

⚛ Cuộc thi bình chọn 100 bài thơ hay nhất Việt Nam thế kỷ XX do Trung tâm Văn hoá doanh nhân và Nhà xuất bản Giáo Dục phối hợp tổ chức đã kết thúc. Một ấn phẩm mang tên 100 bài thơ hay nhất Việt thế kỷ XX đã được ra đời.
➫ Chọn bài thơ cần xem bằng cách chọn mục số thứ tự tương ứng ở trên
☞ Cách copy: Chọn phần cần copy, nhấn Ctrl+C

Bài 01: Nguyên tiêu Bài 02: Ngày hoà bình đầu tiên Bài 03: Những bóng người trên sân ga Bài 04: Tạm biệt Huế Bài 05: Vào chùa Bài 06: Sư đoàn Bài 07: Chiếc xe xác đi qua phường Dạ Lạc Bài 08: Núi Đôi Bài 09: Bên kia sông Đuống Bài 10: Tràng giang Bài 11: Dọn về làng Bài 12: Quê hương Bài 13: Say đi em Bài 14: Miền Trung Bài 15: Đường về quê mẹ Bài 16: Anh đừng khen em Bài 17: Nguyệt cầm Bài 18: Cô bộ đội ấy đã đi rồi Bài 19: Tây Tiến Bài 20: Lên Côn Sơn Bài 21: Đò Lèn Bài 22: Màu cây trong khói Bài 23: Thăm mả cũ bên đường Bài 24: Cha tôi Bài 25: Mẹ và quả Bài 26: Núi Mường Hung, dòng sông Mã Bài 27: Mắt buồn Bài 28: Hai sắc hoa tigôn Bài 29: Đọc thơ Ức Trai Bài 30: Bài thơ tình ở Hàng Châu Bài 31: Trở về quê nội Bài 32: Đêm mưa Bài 33: Những đứa trẻ chơi trước cửa đền Bài 34: Cửu Long Giang ta ơi Bài 35: Đêm nay Bác không ngủ Bài 36: Nỗi niềm Thị Nở Bài 37: Đường khuya trở bước Bài 38: Người về Bài 39: Đồng chí Bài 40: Khi con tu hú Bài 41: Lên Cấm Sơn Bài 42: Lời nói dối nhân ái Bài 43: Gánh nước đêm Bài 44: Tỳ bà Bài 45: Gửi bác Trần Nhuận Minh Bài 46: Thu điếu Bài 47: Bến My Lăng Bài 48: Tháp Chàm Bài 49: Ông đồ Bài 50: Đèo Cả

Bài 51: Viếng bạn Bài 52: Tiếng thu Bài 53: Nhớ rừng Bài 54: Một vị tướng về hưu Bài 55: Những mùa trăng mong chờ Bài 56: Dặn con Bài 57: Hội Lim Bài 58: Khóc người vợ hiền Bài 59: Cuộc chia ly màu đỏ Bài 60: Quê hương Bài 61: Thị Màu Bài 62: Nhớ Bài 63: Trời và đất Bài 64: Người đàn bà ngồi đan Bài 65: Nhớ máu Bài 66: Mẹ Bài 67: Núi và mây Bài 68: Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắp quê hương Bài 69: Đợi Bài 70: Tên làng Bài 71: Lời mẹ dặn Bài 72: Có khi nào Bài 73: Tự hát Bài 74: Áo lụa Hà Đông Bài 75: Bài thơ của một người yêu nước mình Bài 76: Người đẹp Bài 77: Đồng dao cho người lớn Bài 78: Tống biệt hành Bài 79: Dấu chân qua trảng cỏ Bài 80: Đất nước Bài 81: Những người đàn bà gánh nước sông Bài 82: Nghe tiếng cuốc kêu Bài 83: Bao giờ trở lại Bài 84: Bờ sông vẫn gió Bài 85: Bến đò ngày mưa Bài 86: Thăm lúa Bài 87: Cổ Luỹ cô thôn Bài 88: Nói sao cho vợi Bài 89: Mưa đêm lều vó Bài 90: Bên mộ cụ Nguyễn Du Bài 91: Nhớ Huế quê tôi Bài 92: Màu thời gian Bài 93: Đây thôn Vĩ Dạ Bài 94: Nhớ vợ Bài 95: Em tắm Bài 96: Rồi sẽ có một ngày ta ngoái lại Bài 97: Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng? Bài 98: Bếp lửa Bài 99: Vườn trong phố Bài 100: Thương vợ

01

Bài 01: Nguyên tiêu

Hồ Chí Minh

元 宵 今 夜 元 宵 月 正 圓， 春 江 春 水 接 春 天。 煙 波 深 處 談 軍 事， 夜 半 歸 來 月 滿 船。 Nguyên tiêu Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên, Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên. Yên ba thâm xứ đàm quân sự, Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền. Dịch nghĩa Đêm nay, rằm tháng giêng, trăng vừa tròn, Nước sông xuân tiếp liền với màu trời xuân. Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân, Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng. * * *

02

Bài 02: Ngày hoà bình đầu tiên

Phùng Khắc Bắc

I Anh về lại ngôi nhà mình Sau mười năm chiến tranh. Mẹ đón anh buổi bình minh nhập nhoạng, Cơn mưa đón anh buổi hừng đông chạng vạng, Mưa… Mưa… Mưa… Mưa ngoài trời Khắp nơi, Mưa ngoài sân, Nhưng cũng mưa cả trong nhà… Sau lời mẹ là lời mưa reo ca… Nhà dột. Chỗ nằm chỉ còn đủ độ dài giữa hai chiếc cột Chiều rộng bằng khuôn chiếc tăng. Mắc võng. Lại mắc võng. Vẫn là cây theo anh từ rừng về đây làm cột. Võng đưa sẽ ướt, Nhưng đã có con mọt trong cột làm âm thanh đung đưa Ngày xưa, Chỗ ướt mẹ nằm Sau mười năm Vẫn chỗ mưa mẹ đứng Mẹ trao cho anh chiếc đèn và bảo Đừng để ngọn lửa rụng! Mẹ xếp những thùng, chậu, nồi, xoong… Khúc nhạc mưa nhà dột tấu lên Ru êm cánh võng. Người lính nằm im, Nghe âm thanh chiến tranh trong người mình cất giọng Trong đêm hoà bình đầu tiên. II Không có trái bom nào rơi đúng nhà mẹ, Không có viên đạn nào bắn thủng mái nhà mẹ Chỉ có đứa con trai đi xa Chỉ có sự chờ đợi nặng nề giọt xuống Đã xuyên thủng mái nhà thành những lỗ to lỗ nhỏ khác nhau. Nắng mưa lọt vào sau Xuyên Xối Những sợi nắng, những sợi mưa nếu có thể nối, cũng chỉ dài Bằng một phần sự mong đợi Và những hạt nắng, những hạt mưa nếu đem xếp lại, có thể cao hơn mọi trái núi. Mười năm, cũng chỉ là thoáng qua, Vì tuổi mẹ sáu bẩy lần hơn, Mẹ vẫn nói đời mình như nắng trận mưa cơn… Mái rạ của mẹ cũng không thủng lỗ chỗ Nếu con chỉ đi ra đồng, ra chợ Chứ không phải chiến tranh. Có phải những viên đạn trong vô hình ý nghĩ Bắn lúc đêm khuya vào đứa con thơ bé Đã để những lỗ thủng lốm đốm trên màu tóc mẹ Như nững hạt nắng hạt mưa giọt sót vào đây, Để ai ai cũng phải nhìn và vội ngoảnh đi ngay… Và đêm nào mẹ cũng khấn, để phập phồng một lần tin, một lần vui, Nhưng tai ác hơn, mái nhà cứ thủng. Chẳng có na-pan, lân tinh, phốt-pho Chỉ có mưa nắng, Sự xa vắng, Khiến mái rạ mục mủn, bạc như màu tóc bạc, Đôi sẻ tự tình bị hẫng hốt hoảng vù lên, bụi mù như tro bay… Mong đợi Yêu đương, Giả định: sống chết Của mẹ về con, làm cho con được sống. Con trở về giản dị, Cái ngỏ nhỏ, mái nhà quê, biến thành cổng trời, thành lâu đài trong mắt mẹ đón con. Buổi sớm, Nắng xiên nghiêng, Anh nằm ngửa, Mái nhà có mắt nhìn anh Người lính Lần đầu tiên giật mình… Những hạt bụi nhảy múa rung rinh, Những con đường sang lên như nắng Và mỗi người là hạt bụi lung linh. Mẹ vẫn lên nhà xuống bếp một mình, Chiến thắng của mẹ là anh Niềm vui của mẹ là anh. Nỗi buồn của anh không phải trong chiến tranh… Những sợi nắng xuyên qua nhà mình Thành những mũi tên Thành những viên đạn, Bắn tiếp vào anh không gì che chắn Phải nhận tất cả, Vẫn anh Hôm qua chưa nhận một viên đạn Hâm nay nhận những lỗ thủng Anh về quê không mang súng Vũ khí lúc này Hai bàn tay. Mẹ giục: - Ăn cơm, con! Hoà bình trong canh cua, mồng tơi, cà và Mùi ổ rơm. * * *

03

Bài 03: Những bóng người trên sân ga

Nguyễn Bính

Những cuộc chia lìa khởi tự đây, Cây đàn sum họp đứt từng dây. Những đời phiêu bạt, thân đơn chiếc, Lần lượt theo nhau suốt tối ngày... Có lần tôi thấy hai cô bé, Sát má vào nhau khóc sụt sùi. Hai bóng chung lưng thành một bóng, “- Đường về nhà chị chắc xa xôi?” Có lần tôi thấy một người yêu, Tiễn một người yêu một buổi chiều, Ở một ga nào xa vắng lắm! Họ cầm tay họ, bóng xiêu xiêu. Hai chàng tôi thấy tiễn chân nhau, Kẻ ở sân toa, kẻ dưới tàu, Họ giục nhau về ba bốn bận, Bóng nhoà trong bóng tối từ lâu. Có lần tôi thấy vợ chồng ai, Thèn thẹn đưa nhau, bóng chạy dài, Chị mở khăn giầu, anh thắt lại: “- Mình về nuôi lấy mẹ, mình ơi!” Có lần tôi thấy một bà già, Đưa tiễn con đi trấn ải xa. Tàu chạy lâu rồi, bà vẫn đứng, Lưng còng đổ bóng xuống sân ga. Có lần tôi thấy một người đi, Chẳng biết vì đâu, nghĩ ngợi gì! Chân bước hững hờ theo bóng lẻ, Một mình làm cả cuộc phân ly. Những chiếc khăn mầu thổn thức bay, Những bàn tay vẫy những bàn tay, Những đôi mắt ướt nhìn đôi mắt, Buồn ở đâu hơn ở chốn này? * Tôi đã từng chờ những chuyến xe, Đã từng đưa đón kẻ đi về. Sao nhà ga ấy, sân ga ấy, Chỉ để cho lòng dấu biệt ly? * * *

04

Bài 04: Tạm biệt Huế

Thu Bồn

bởi vì em dắt anh lên những ngôi đền cổ nên chén ngọc giờ chìm dưới đáy sông sâu những lăng tẩm như hoàng hôn chống lại ngày quên lãng mặt trời vàng và mắt em nâu xin chào Huế một lần anh đến để ngàn lần anh nhớ hư vô em rất thực nắng thì mờ ảo xin đừng lầm em với cố đô áo trắng hỡi thuở tìm em không thấy nắng minh mang mấy nhịp Tràng Tiền nón rất Huế mà đời không phải thế mặt trời lên từ phía nón em nghiêng nhịp cầu cong và con đường thẳng một đời anh đi mãi chẳng về đâu con sông dùng dằng con sông không chảy sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu tạm biệt Huế với em là vĩnh biệt Hải Vân ơi xin người đừng tắt ngọn sao khuya tạm biệt nhé với chiếc hôn thầm lặng anh trở về hoá đá phía bên kia. * * *

05

Bài 05: Vào chùa

Đồng Đức Bốn

Đang trưa ăn mày vào chùa Sư ra cho một lá bùa rồi đi Lá bùa chẳng biết làm gì Ăn mày nhét túi lại đi ăn mày. * * *

06

Bài 06: Sư đoàn

Phạm Ngọc Cảnh

Sẽ có những sư đoàn thép Bất kỳ nơi đâu Không khuất phục tù đày chém giết Nơi đâu Người sống nợ nần người đã chết Bất kỳ nơi đâu Từ một cây "mút nhét" Một sải xuồng bơi Một nọc ong châm góp làm sự nghiệp Gốc tre xanh thắng trận cả ba đời Ba mươi triệu tấm lòng xông ra tuyến lửa Vạch lối điều quân Vai chảy xe thồ Trồng cây xanh che chở Mỗi bước quân đi Đánh trận trường kỳ Đêm trước nấp trong lùm bắn tỉa Sớm sau dàn trận chính qui Đến trận bão hiệp đồng cả nước Mỗi sư đoàn mang gió lốc bay đi... Đất giải phóng thênh thang Sẽ cho ta dàn đội ngũ - sư đoàn Phía trước gọi ta Những Điện Biên vòng đai thép tung ra làm chiến dịch Đòn gánh hậu phương vượt đèo đi phản kích Hành quân Hành quân Trùng điệp những sư đoàn Đi lên phía Bắc Tràn về hướng Nam Những vị tướng lại cầm quân đi đánh giặc Trải bản đồ Còn nguyên Vạch chỉ đỏ thắt quanh hầu giặc Pháp Bài học chiến tranh nhân dân Lại tiếp Trang ấp Bắc - Plây me Và chiến công lên ngực áo những binh nhì Đất nước sẽ cho ta Những chùm con số đẹp Làm tên gọi khai sinh sư đoàn thep Này đây Doi cát Cửu Long xanh Sư đoàn Châu Thổ Giữa bãi sú, rừng tràm Vụt đứng dậy sư đoàn Nam Bộ Sư đoàn Tây Nguyên Từ hầm chông bẫy đá cung tên Này đây Cực Nam Phan Rang - Phan Thiết Này đây Quảng Ngãi - Phú Yên Trên nguồn xa Ô Lâu - Thạch Hãn Sẽ tiến về Sư đoàn Trị Thiên Lại có một ngày Mọi cửa ô xanh Sài Gòn hớn hở Như Hà Nội đã từng Ba mươi sáu đường hoa tung sóng đỏ Phất rừng cờ thổi hồng ngọn gió Đón con em Đón những sư đoàn Mang chiến thắng trở về Rập bước Ca vang! * * *

07

Bài 07: Chiếc xe xác đi qua phường Dạ Lạc

Văn Cao

I Ngã tư nghiêng nghiêng đốm lửa Chập chờn ảo hoá tà ma... Đôi giẫy hồng lâu cửa mở phấn sa Rũ rượi tóc những hình hài địa ngục Lạnh ngắt tiếng ca nhi phách giục; Tình tang não nuột khóc đàn sương Áo thế-hoa rũ rượi lượn đêm trường Từng mỹ-thể rạc hơi đèn phù thế. Ta đi giữa đường dương thế Bóng tối âm thầm rụng xuống chân cây... Tiếng xe ma chở vội một đêm gầy Xác truỵ lạc rũ bên thềm lá phủ Ai hát khúc thanh xuân hờ ơi phấn nữ Thanh xuân hờ Thanh xuân! Bước gần ta chút nữa thêm gần - Khoảng giữa tuổi xương, nghe loạn trùng hút tuỷ Ai huỷ đời trai trên tang trống nhỉ? Hay ác thần gõ quách nạo mồ khuya! Đảo điên... mê say... Thể phách chia lìa Nghe reo mạnh, chuỗi tiền cười lạnh lẽo! Tiền rơi! Tiền rơi! Chùm sao huyền diệu Lấp lánh hằng hà gạo rơi! Tiền rơi! - Vàng mấy lá thừa đãi thây phủ chiếu II Ngã tư nghiêng nghiêng chia nẻo Dặt dìu cung bậc Âm Dương Tàn xuân nhễ nhại mưa cô tịch Đầm đìa rả rích Phương Đông Mang mang thở dài hồn đất trích Lưỡi thép trùng trùng khép cố đô Cửa ô đau khổ Bốn ngả âm u (Nhà ta thuê mái gục tự mùa thu Gác cô độc hướng về phường Dạ Lạc) Đêm đêm, đài canh tan tác Bốn vực nhạc động, vẫy người Giẫy đèn chao thắp đỏ quạnh máu đời Ta về gác, gió gài then, cửa rú Trên đường tối đêm khoả thân khiêu vũ Kèn nhịp xa điệu múa Vô Luân; Run rẩy giao duyên khối nhạc trầm trầm Hun hút gió nâng cầm ca nặng nhọc Kiếp người tang tóc Loạn lạc đòi nơi xương chất lên xương: Một nửa kêu than, ma đói sa trường Còn một nửa lang thang tìm khoái lạc III Ngã tư nghiêng nghiêng xe xác Đi vào ngõ khói Công yên Thấy bâng khuâng lối cỏ hư huyền Hương nha phiến chập chùng mộng ảo Bánh nghiến nhựa đường kêu sào sạo - Ai vạc xương, đổ sọ xuống lòng xe? Chiếc Quỷ xa qua bốn ngả ê chề Chở vạn kiếp đi hoang ra khỏi vực Mưa, mưa hằng thao thức Trong phố lội đìu hiu Mưa, mưa tràn trên vực - Hang tối gục tiêu điều! Mang linh hồn cô liêu Tiếng xe càng ám ảnh Tiếng xe dần xa lánh Khi gà đầu Ô kêu * * *

08

Bài 08: Núi Đôi

Vũ Cao

Bảy năm về trước, em mười bảy Anh mới đôi mươi, trẻ nhất làng Xuân Dục, Đoài Đông hai cánh lúa Bữa thì em tới, bữa anh sang. Lối ta đi giữa hai sườn núi Đôi ngọn nên làng gọi núi Đôi. Em vẫn đùa anh: Sao khéo thế Núi chồng núi vợ đứng song đôi! Bỗng cuối mùa chiêm quân giặc tới Ngõ chùa cháy đỏ những thân cau. Mới ngỏ lời thôi, đành lỗi hẹn Đâu ngờ từ đó bặt tin nhau. Anh vào bộ đội, lên Đông Bắc Chiến đấu quên mình năm lại năm Mấy bận dân công về lại hỏi Ai người Xuân Dục núi Đôi chăng? Anh nghĩ, quê ta giặc chiếm rồi Trăm nghìn căm uất bao giờ nguôi Mỗi tin súng nổ vùng đai địch Sương trắng người đi lại nhớ người. Đồng đội có nhau thường nhắc nhở Trung du làng nước vẫn chờ trông Núi Đôi bốt dựng kề ba xóm Em vẫn đi về những bến sông? Náo nức bao nhiêu ngày trở lại Lệnh trên ngừng bắn, anh về xuôi Hành quân qua tắt đường sang huyện Anh ghé thăm nhà, thăm núi Đôi. Mới tới đầu ao, tin sét đánh Giặt giết em rồi, dưới gốc thông Giữa đêm bộ đội vây đồn Thứa Em sống trung thành, chết thuỷ chung! Anh ngước nhìn lên hai dốc núi Hàng thông, bờ có, con đường quen. Nắng lụi bỗng dưng mờ bóng khói Núi vẫn đôi mà anh mất em! Dân chợ Phù Linh ai cũng bảo: Em còn trẻ lắm, nhất làng trong! Mấy năm cô ấy làm du kích Không hiểu vì sao chẳng lấy chồng? Từ núi qua thôn, đường nghẽn lối Xuân Dục, Đoài Đông cỏ ngút dày Sân biến thành ao, nhà đổ chái Ngổn ngang bờ bụi cánh dơi bay. Cha mẹ dìu nhau về nhận đất Tóc bạc thương từ mỗi gốc cau Nứa gianh nửa mái lều che tạm Sương nắng khuây dần chuyện xót đau. Anh nghe có tiếng người qua chợ: Ta gắng, mùa sau lúa sẽ nhiều Ruộng thấm mồ hôi từng nhát cuốc Làng ta rồi đẹp biết bao nhiêu! Nhưng núi còn kia, anh vẫn nhớ Oán thù còn đó, anh còn đây. Ở đâu cô gái làng Xuân Dục Đã trọn niềm tin gửi đất này! Ai viết tên em thành liệt sĩ Bên những hàng bia trắng giữa đồng Nhớ nhau, anh gọi: em, đồng chí Một tấm lòng trong vạn tấm lòng. Anh đi bộ đội, sao trên mũ Mãi mãi là sao sáng dẫn đường. Em sẽ là hoa trên đỉnh núi Bốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm. * * *

09

Bài 09: Bên kia sông Đuống

Hoàng Cầm

Em ơi! Buồn làm chi Anh đưa em về sông Đuống Ngày xưa cát trắng phẳng lì Sông Đuống trôi đi Một dòng lấp lánh Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ Xanh xanh bãi mía bờ dâu Ngô khoai biêng biếc Đứng bên này sông sao nhớ tiếc Sao xót xa như rụng bàn tay * Bên kia sông Đuống Quê hương ta lúa nếp thơm nồng Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp Quê hương ta từ ngày khủng khiếp Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn Ruộng ta khô Nhà ta cháy Chó ngộ một đàn Lưỡi dài lê sắc máu Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang Mẹ con đàn lợn âm dương Chia lìa trăm ngả Đám cưới chuột đang tưng bừng rộn rã Bây giờ tan tác về đâu? Ai về bên kia sông Đuống Cho ta gửi tấm the đen Mấy trăm năm thấp thoáng mộng bình yên Những hội hè đình đám Trên núi Thiên Thai Trong chùa Bút Tháp Giữa huyện Lang Tài Gửi về may áo cho ai Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu? Những nàng môi cắn chỉ quết trầu Những cụ già phơ phơ tóc trắng Những em sột soạt quần nâu Bây giờ đi đâu, về đâu? Ai về bên kia sông Đuống Có nhớ từng khuôn mặt búp sen Những cô hàng xén răng đen Cười như mùa thu toả nắng Chợ Hồ, chợ Sủi người đua chen Bãi Trầm Chỉ người giăng tơ nghẽn lối Những nàng dệt sợi Đi bán lụa mầu Những người thợ nhuộm Đồng Tỉnh, Huê Cầu Bây giờ đi đâu, về đâu? * Bên kia sông Đuống Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong Dăm miếng cau khô Mấy lọ phẩm hồng Vài thếp giấy đầm hoen sương sớm Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn Khua giầy đinh đạp gẫy quán gầy teo Xì xồ cướp bóc Tan phiên chợ nghèo Lá đa lác đác trước lều Vài ba vết máu loang chiều mùa đông Chưa bán được một đồng Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong Bước cao thấp trên bờ tre hun hút Có con cò trắng bay vùn vụt Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu? Mẹ ta lòng đói dạ sầu Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ Bên kia sông Đuống Ta có đàn con thơ Ngày tranh nhau một bát cháo ngô Đêm líu ríu chui gầm giường tránh đạn Lấy mẹt quây tròn Tưởng làm tổ ấm Trong giấc thơ ngây tiếng súng dồn tựa sấm Ú ớ cơn mê Thon thót giật mình Bóng giặc dày vò những nét môi xinh * Đã có đất này chép tội Chúng ta không biết nguôi hờn Đêm buông xuống dòng sông Đuống Con là ai? - Con ở đâu về? Hé một cánh liếp - Con vào đây bốn phía tường che Lửa đèn leo lét soi tình mẹ Khuôn mặt bừng lên như dựng giăng Ngậm ngùi tóc trắng đang thầm kể Những chuyện muôn đời khôn nói năng Đêm buông sâu xuống dòng sông Đuống Ta mài lưỡi cuốc Ta uốn lưỡi liềm Ta vót gậy nhọn Ta rũa mác dài Ta xây thành kháng chiến ngày mai Lao xao hàng cây bụi chuối Im lìm miếu đổ chùa hoang Chập chờn đom đóm bay ngang Báo tin khủng khiếp Cho giặc kinh hoàng Từng từng tiếng súng vang vang Trong đêm khuya thoảng cung đàn tự do Thuyền ai thấp thoáng bến Hồ Xoá cho ta hết những giờ thảm thương Đêm đi sâu quá lòng sông Đuống Bộ đội bên sông đã trở về Con bắt đầu xuất kích Trại giặc bắt đầu run trong sương Dao loé giữa chợ Gậy lùa cuối thôn Lúa chín vàng hoe giặc mất hồn Ăn không ngon Ngủ không yên Đứng không vững Chúng mày phát điên Quay cuồng như xéo lên đống lửa Mà cánh đồng ta càng chan chứa Bao nhiêu nắng đẹp mùa xuân Gió đưa tiếng hát về gần Thợ cấy đánh giặc, dân quân cày bừa Tiếng bà ru cháu xế trưa Chang chang nắng hạ võng đưa rầu rầu “À ơi... cha con chết trận từ lâu Con càng khôn lớn càng sâu mối thù” Tiếng em cắt cỏ trại tù Căm căm gió rét mịt mù mưa bay “Thân ta hoen ố vì mày Hờn ta cùng với đất này dài lâu...” * Em ơi, đừng hát nữa lòng anh đau Mẹ ơi, đừng khóc nữa dạ con sầu Cánh đồng im phăng phắc Để con đi giết giặc Lấy máu nó rửa thù này Lấy súng nó cầm trong tay Mỗi đêm một lần mở hội Trong lòng con chim múa hoa cười Vì nắng sắp lên rồi Chân trời đã tỏ Sông Đuống cuồn cuộn trôi Để nó cuốn phăng ra bể Bao nhiêu đồn giặc tơi bời Bao nhiêu nước mắt Bao nhiêu mồ hôi Bao nhiêu bóng tối Bao nhiêu nỗi đời Bao giờ về bên kia sông Đuống Anh lại tìm em Em mặc yếm thắm Em thắt lụa hồng Em đi trẩy hội non sông Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh. * * *

10

Bài 10: Tràng giang

Huy Cận

Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài. H.C. Tặng Trần Khánh Giư Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp, Con thuyền xuôi mái nước song song. Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả; Củi một cành khô lạc mấy dòng. Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu, Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều. Nắng xuống, trời lên sâu chót vót; Sông dài, trời rộng, bến cô liêu. Bèo giạt về đâu, hàng nối hàng; Mênh mông không một chuyến đò ngang. Không cầu gợi chút niềm thân mật, Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng. Lớp lớp mây cao đùn núi bạc, Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa. Lòng quê dợn dợn vời con nước, Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà. * * *

11

Bài 11: Dọn về làng

Nông Quốc Chấn

Mẹ! Cao - Lạng hoàn toàn giải phóng Tây bị chết bị bắt sống hàng đàn Vệ quốc quân chiếm lại các đồn Người đông như kiến, súng dày như củi. Sáng mai về làng sửa nhà phát cỏ, Cày ruộng vườn, trồng lúa ngô khoai Mấy năm qua quên tết tháng Giêng, quên rằm tháng bảy, Chạy hết núi lại khe, cay đắng đủ mùi Nhớ một hôm mù mịt mưa rơi Cơn gió bão trên rừng cây đổ Cơn sấm sét lán sụp xuống nát cửa Đường đi lại vắt bám đầy chân. Súng nổ kia! Giặc Tây lại đến lùng. Từng cái lán, nó đốt đi trơ trụi, Nó vơ hết áo quần trong túi Mẹ địu em chạy tót lên rừng Lần đi trước, mẹ vẫy gọi con sau lưng Tay dắt bà, vai đeo đẫy nải Bà loà mắt không biết lối bước đi. Làm sao bây giờ: ta phải chống! Giặc đã bắt cha con đi, nó đánh, Cha chửi Việt gian, cha đánh lại Tây Súng nổ ngay đì đùng một loạt, Cha ngã xuống nằm lăn trên mặt đất Cha ơi: cha không biết nói rồi... Chúng con còn thơ, ai nuôi ai dạy? Không ai chống gậy khi bà cụ qua đời! Mẹ ngồi khóc, con cúi đầu cũng khóc. Sợ Tây nghe, mẹ dỗ “nín”, con im. Lán anh em rải rác không biết nơi tìm Không ván, không người đưa cha đi cất. Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng, Con cởi áo liệm thân cho bố; Mẹ con đưa cha đi nằm một chỗ Máu đầy tay, trên mặt nước tràn... Mày sẽ chết! Thằng giặc Pháp hung tàn Băm xương thịt mày, tao mới hả. Hôm nay Cao - Bắc - Lạng cười vang Dọn láng, rời rừng, người xuống làng Người nói cỏ lay trong ruộng rậm Con cày mẹ phát, ruộng ta quang. Đường cái kêu vang tiếng ô tô. Trong trường ríu rít tiếng cười con trẻ. Mờ mờ khói bếp bay trên mái nhà lá. Mặc gà gáy chó sủa không lo, Ngày hai bữa rau ta có muối. Ngày hai buổi không tìm củ pấu, củ nâu Có bắp xay độn gạo no lâu, Đường ngõ từ nay không cỏ rậm, Trong vườn chuối, hổ không dám đến đẻ con Quả trên cành không lo tự chín tự rụng, Ruộng sẽ không thành nơi máu chảy từng vũng. Bộ đội đỡ phải đi thung lũng núi rừng, Ra đường xe, hát nói ung dung Từng đoàn người dắt lá cây tiến bước Súng bên vai, bao gạo buộc bên vai, Chân đi có giày không sợ nẻ Trên đầu có mũ che nắng mưa. Mặt trời lên sáng rõ rồi mẹ ạ! Con đi bộ đội, mẹ ở lại nhà, Giặc Pháp, giặc Mỹ còn giết người cướp của trên đất nước ta. Đuổi hết nó đi, con sẽ về trông mẹ. * * *

12

Bài 12: Quê hương

Nguyễn Bá Chung

Ba mươi năm xa cách quê hương Bảy lần về thôi cũng là tạm đủ Nhớ lần đầu - tóc tang trời ủ rủ Đến bây giờ ánh sáng đã bừng lên Có cái gì là lạ không thể quên Như nỗi nhớ không biết tên mà gọi Như nỗi đau không thể làm dịu vợi Như ngôi nhà vẫn mãi mãi đi tìm Như bầu trời nửa xám nửa không quen Mảnh đất vỡ bồi máu xương ta đó Đỉnh Yên Tử hoa đại còn vết đỏ Những người xưa vì nước xả thân mình Con đường quê vẫn mãi mãi gập ghềnh Bao năm tháng những người làng chịu đói Năm Ất Dậu tất cả làng tụ lại Ăn cháo hoa suốt cả mấy tháng trời Bát cháo hoa mà ngọt cả một đời Quý hơn cả bao ngọc vàng cộng lại Xa ngàn dặm để mà còn nhớ mãi Vết thương đau chưa chôn đủ tháng ngày Để về đây nhận lại mặt người Để mình biết mình vẫn là mình cũ Bao đổi thay thăng trầm bong lớp vỏ Nhìn quê hương để lại nhận ra mình * * *

13

Bài 13: Say đi em ( Mời say )

Vũ Hoàng Chương

Khúc nhạc hồng êm ái Điệu kèn biếc quay cuồng. Một trời phấn hương Đôi người gió sương. Đầu xanh lận đận, cùng xót thương, càng nhớ thương. Hoa xưa tươi, trăng xưa ngọt, gối xưa kề, tình nay sao héo! Hồn ngã lâu rồi nhưng chân còn dẻo, Lòng trót nghiêng mà bước vẫn du dương. Lòng nghiêng tràn hết yêu đương Bước chân còn nhịp Nghê thường lẳng lơ. Ánh đèn tha thướt Lưng mềm, não nuột dáng tơ Hàng chân lả lướt Đê mê, hồn gửi cánh tay hờ. Âm ba gờn gợn nhỏ, Ánh sáng phai phai dần... Bốn tường nghiêng điên đảo bóng giai nhân, Lui đôi vai, tiến đôi chân; Riết đôi tay, ngả đôi thân, Sàn gỗ trơn chập chờn như biển gió. Không biết nữa màu xanh hay sắc đỏ, Hãy thêm say, còn đó rượu chờ ta! Cổ chưa khô, đầu chưa nặng, mắt chưa hoa, Tay mềm mại, bước còn chưa chuếnh choáng. Chưa cuối xứ Mê ly, chưa cùng trời Phóng đãng Còn chưa say, hồn khát vẫn thèm men. Say đi em! Say đi em! Say cho lơi lả ánh đèn, Cho cung bực ngả nghiêng, cho điên rồ xác thịt Rượu, rượu nữa! và quên quên hết! Ta quá say rồi Sắc ngả mầu trôi... Gian phòng không đứng vững, Có ai ghì hư ảnh sát kề môi? Chân rã rời Quay cuồng chi được nữa, Gối mỏi gần rơi! Trong men cháy, giác quan vừa bén lửa, Say không còn biết chi đời. Nhưng em ơi, Đất trời nghiêng ngửa Mà trước mắt thành Sầu chưa sụp đổ. Đất trời nghiêng ngửa, Thành Sầu không sụp đổ, em ơi! * * *

14

Bài 14: Miền Trung

Hoàng Trần Cương

Bao giờ em về thăm Mảnh đất quê anh một thời ngún lửa Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa Chuốt ruột mình thành dải lụa sông Lam Miền Trung Tấm lưng trần đen sạm Những đốt sống Trường Sơn lởm chởm dăng màn Thoáng bóng giặc núi bửa thành máng súng Những đứa con văng như mảnh đạn Thương mẹ một mình trời sinh đá mồ côi Miền Trung Đã bao đời núi với bể kề đôi Ôi! Biển Đông - giọt nước mắt của muôn ngàn thế hệ Nóng hổi như vừa lăn xuống Theo những tảng đá cụt đầu của Trường Sơn uy nghiêm Miền Trung Câu ví dặm nằm nghiêng Trên nắng và dưới cát Đến câu hát cũng hai lần sàng lại Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm Miền Trung Bao giờ em về thăm Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ Chỉ gió bão là tốt tươi như cỏ Không ai gieo mọc trắng mặt người Miền Trung Eo đất này thắt đáy lưng ong Cho tình người đọng mật Em gắng về Đừng để mẹ già mong. * * *

15

Bài 15: Đường về quê mẹ

Đoàn Văn Cừ

U tôi ngày ấy mỗi mùa xuân, Dặm liễu mây bay sắc trắng ngần, Lại dẫn chúng tôi về nhận họ Bên miền quê ngoại của hai thân. Tôi nhớ đi qua những rặng đề, Những dòng sông trắng lượn ven đê. Cồn xanh, bãi tía kề liên tiếp, Người xới cà, ngô rộn bốn bề. Thúng cắp bên hông, nón đội đầu, Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu Trông u chẳng khác thời con gái Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au. Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng, Đoàn người về ấp gánh khoai lang, Trời xanh cò trắng bay từng lớp, Xóm chợ lều phơi xác lá bàng. Tà áo nâu in giữa cánh đồng, Gió chiều cuốn bụi bốc sau lưng. Bóng u hay bóng người thôn nữ Cúi nón mang đi cặp má hồng. Tới đường làng gặp những người quen. Ai cũng khen u nết thảo hiền, Dẫu phải theo chồng thân phận gái Đường về quê mẹ vẫn không quên. * * *

16

Bài 16: Anh đừng khen em

Lâm Thị Mỹ Dạ

Lần đầu khi mới làm quen Anh khen cái nhìn em đẹp Trời mưa òa cơn nắng đến Anh khen đôi má em hồng Gặp người tàn tật em khóc Anh khen em nhạy cảm thông Thấy em sợ sét né giông Anh khen sao mà hiền thế! Thấy em nâng niu con trẻ Anh khen em thật dịu dàng Khi hôn lên câu thơ hay Ấp trang sách vào mái ngực Em nghe tim mình thổn thức Thương người làm thơ đã mất Trái tim giờ ở nơi đâu? Khi đọc một cuộc đời buồn Lòng em xót xa, ấm ức Anh khen em giàu cảm xúc Và bao điều nữa...? - Anh khen Em sợ lời khen của anh Như sợ chiều về, hắt lối Nhiều khi ngồi buồn một mình Trách anh sao mà nông nổi Hãy chỉ cho em cái kém Để em nên người tốt lành Hãy chỉ cho em cái xấu Để em chăm chút đời anh Anh ơi, anh có biết không Vì anh em buồn biết mấy Tình yêu khắt khe thế đấy Anh ơi anh đừng khen em * * *

17

Bài 17: Nguyệt cầm

Xuân Diệu

Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh, Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần. Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm! Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân. Mây vắng, trời trong, đêm thuỷ tinh; Lung linh bóng sáng bỗng rung mình Vì nghe nương tử trong câu hát Đã chết đêm rằm theo nước xanh. Thu lạnh càng thêm nguyệt tỏ ngời, Đàn ghê như nước, lạnh, trời ơi... Long lanh tiếng sỏi vang vang hận: Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người. Bốn bề ánh nhạc: biển pha lê. Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề. Sương bạc làm thinh, khuya nín thở Nghe sầu âm nhạc đến sao Khuê. * * *

18

Bài 18: Cô bộ đội ấy đã đi rồi

Phạm Tiến Duật

Cô bộ đội ấy đã đi rồi Chuyển đơn vị vào vùng rừng trong ấy Em gái đi, các anh ở lại Biết đến bao giờ mới được gặp nhau Lũng thì thẳm mà rừng thì sâu Để hun hút nhớ nhau biền biệt Bao nhiêu bạn bè, bao nhiêu bạn bè thân thiết Xa nhau như xa nhau hôm nay Thôi em đừng bẻ đốt ngón tay Nước mắt dễ lây mà rừng thì lặng quá Anh biết rồi bao nhiêu vất vả Tháng năm dài cùng nhau đi qua Để sáu bảy năm em gái xa nhà Hăm bảy tuổi chuyện chồng con chưa nói Cả một thời trẻ trung sôi nổi Ở bên nhau bếp lửa giữa rừng xa Nhớ nhau, nhớ nhau ở giữa rừng già Ngón tay nóng cầm viên thuốc mát Cái đêm đói ngồi nghe chim đắp tát Con chó vàng cọ chân em đòi ăn Nhớ nhau, nhớ nhau những buổi mưa dầm Căn nhà dột tóc em ướt hết Anh ngồi nghĩ gì em chẳng biết Cứ hát tràn những câu hát bâng quơ Nhớ trưa đỉnh đèo ta đứng ngẩn ngơ Nhìn mây trắng chân trời ngỡ biển Biển Đông thì xa, biết ta nhìn chẳng đến Nhưng em vui anh kể chuyện em nghe Trưa vác gạo ta dừng bên khe Một đoàn tù binh đi qua đang đứng ngó Bên những thằng người áo quần loang lổ Bóng em lồng bóng suối trong veo Lúc ấy lòng anh biết mấy tự hào Tự hào vì có em ở đây, tự hào vì đất nước Ở đây màu hồng xiết bao thân thuộc Xao xuyến lòng anh, xao xuyến bạn bè Đến chào anh sáng mai em đi Như ngày nào chào bà con hàng xóm Sự xa cách nhỏ trong sự xa cách lớn Một cuộc chia tay trong triệu cuộc chia tay Rồi ngày mai xa vắng nơi đây Em lại có bao nhiêu đồng đội mới Trong chiến tranh một khát khao sôi nổi Là nhân dân đoàn tụ muôn đời Cô bộ đội ấy đã đi rồi. * * *

19

Bài 19: Tây Tiến

Quang Dũng

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi! Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi Mường Lát hoa về trong đêm hơi Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trời Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi Anh bạn dãi dầu không bước nữa Gục lên súng mũ bỏ quên đời! Chiều chiều oai linh thác gầm thét Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi * Doanh trại bừng lên hội đuốc, hoa Kìa em xiêm áo tự bao giờ Khèn lên man điệu nàng e ấp Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ Người đi Châu Mộc chiều sương ấy Có thấy hồn lau nẻo bến bờ Có nhớ dáng người trên độc mộc Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa * Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành * Tây Tiến người đi không hẹn ước Đường lên thăm thẳm một chia phôi Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi. * * *

20

Bài 20: Lên Côn Sơn

Khương Hữu Dụng

Lên đỉnh Côn Sơn tìm Nguyễn Trãi Trên đầu xanh ngắt một bầu không Bàn cờ thế sự quân không động Mà dấy quanh mình nỗi bão giông. * * *

21

Bài 21: Đò Lèn

Nguyễn Duy

Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá níu váy bà đi chợ Bình Lâm bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế bà mò cua xúc tép ở đồng Quan bà đi gánh chè xanh Ba Trại Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn Tôi trong suốt giữa hai bờ hư - thực giữa bà tôi và tiên phật, thánh thần cái năm đói củ dong riềng luộc sượng cứ nghe thơm mùi huệ trắng hương trầm Bom Mỹ dội, nhà bà tôi bay mất đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi khi tôi biết thương bà thì đã muộn bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi! * * *

22

Bài 22: Màu cây trong khói

Hồ Dzếnh

Trên đường về nhớ đầy Chiều chậm đưa chân ngày Tiếng buồn vang trong mây... Chim rừng quên cất cánh Gió say tình ngây ngây Có phải sầu vạn cổ Chất trong hồn chiều nay? Tôi là người lữ khách Màu chiều khó làm khuây Ngỡ lòng mình là rừng Ngỡ hồn mình là mây Nhớ nhà châm điếu thuốc Khói huyền bay lên cây... * * *

23

Bài 23: Thăm mả cũ bên đường

Tản Đà

Chơi lâu nhớ quê về thăm nhà Đường xa, người vắng, bóng chiều tà Một rẫy lau cao, làn gió chạy Mấy cây thưa lá, sắc vàng pha Ngoài xe chơ một đống đất đỏ Hang hốc đùn lên đám cỏ gà Người nằm dưới mả, ai ai đó? Biết có quê đây, hay vùng xa? Hay là thủa trước kẻ cung đao? Hám đạn, liều tên, quyết mũi dao Cửa nhà xa cách, vợ con khuất Da ngựa gói bỏ lâu ngày cao Hay là thủa trước kẻ văn chương? Chen hội công danh nhỡ lạc đường Tài cao, phận thấp, chí khí uất Giang hồ mê chơi quên quê hương Hay là thủa trước khách hồng nhan? Sắc sảo khôn ngoan giời đất ghen Phong trần xui gặp bước lưu lạc Đầu xanh theo một chuyến xuân tàn Hay là thủa trước khách phong lưu? Vợ, con, đàn hạc đề huề theo Quan san xa lạ đường lối khó Ma thiêng, nước độc, phong sương nhiều Hay là thủa trước bậc tài danh? Đôi đôi, lứa lứa, cũng linh tinh Giận duyên, tủi phận, hờn ân ái Đất khách nhờ chôn một khối tình! Suối vàng sâu thẳm biết là ai Mả cũ không ai kẻ đoái hoài! Trải bao ngày tháng trơ trơ đó Mưa dầu, nắng giãi, giăng mờ soi Ấy thực quê hương con người ta Dặn bảo trên đường những khách qua: Có tiếng khóc oe thời có thế Trăm năm ai lại biết ai mà! * * *

24

Bài 24: Cha tôi

Lê Đạt

Đất quê cha tôi đất quê Đề Thám Rừng rậm sông sâu Con gái cũng theo đòi nghề võ Ngày nhỏ cha tôi dẫn đầu lũ trẻ đi chăn trâu Phất ngọn cờ lau Vào rừng Na Lương đánh trận Mơ làm Đề Thám Lớn lên cha tôi đi dạy học Gối đầu trên cuốn Chiêu hồn nước Khóc Phan Chu Trinh Như khóc người nhà mình Ôm mộng bôn ba hải ngoại Lênh đênh khói một con tàu Sớm tối ngâm nga mấy vần cảm khái Đánh nhau với Tây Bỏ việc lang thang vào Nam ra Bắc Cắt tóc đi tu nhưng quá nặng nghiệp đời Gần hai mươi năm trời Tôi vẫn nhớ lời cha tôi cháy bỏng Dạy tôi làm thơ ước mơ hy vọng Những câu Kiều say sưa đưa cuộc đời bay bổng Tiếng võng trưa hè mênh mông "Phong trần mài một lưỡi gươm Những phường giá áo túi cơm sá gì" Nhưng công việc làm ăn mỗi ngày mỗi khó Cuộc đời chợ đen chợ đỏ Thù hằn con người "Muốn sống thanh cao đi lên trời mà ở Mày đã quyết kiêu căng Níu lấy cái lương tâm gàn dở Dám không tồi như chúng tao Suốt đời mày sẽ khổ" Quan lại trù cha tôi cứng đầu cứng cổ Người "An Nam" dám đánh "ông Tây" Mẹ ỉ eo dằn vặt suốt ngày Chửi mèo, mắng chó "Cũng là chồng là con Chồng người ta khôn ngoan Được lòng ông tuần ông phủ Mang tiền về nuôi vợ" Bát đĩa xô nhau vỡ Cha tôi nằm thở dài Cha nhịn đi cho đỡ Anh em tôi bỏ cơm Hai đứa dắt nhau ra đường tha thẩn Trời mùa thu trăng sáng Sao nở như hoa Không biết Ngưu Lang trên kia Có bao giờ cãi nhau cùng Chức Nữ Rồi cha tôi lui tới nhà quan tuần, quan phủ Lúc về gặp tôi đỏ mặt quay đi Một hôm tôi thấy chữ R.O.(*) treo ngoài cửa Cha tôi không dạy tôi làm thơ nữa Người còn bận đếm tiền ghi sổ Thỉnh thoảng nhớ những ngày oanh liệt cũ Một mình uống rượu say Ngâm mấy câu Kiều ôm mặt khóc Tỉnh dậy lại loay hoay ghi sổ đếm tiền Hai vai nhô lên Đầu lún xuống Như không mang nổi cuộc đời Bóng in tường vôi im lặng Ngọn đèn leo leo ánh sáng Bóng với người như nhau Mùi ẩm mốc tiếng mọt kêu cọt kẹt Ở chân bàn hay ở cha tôi Cuộc sống hàng ngày nhỏ nhen tàn bạo Rác rưởi gia đình miếng cơm manh áo Tàn phá con người Những mơ ước thời xưa như con chim gẫy cánh Rũ đầu chết ngạt trong bùn Năm tháng mài mòn bao nhiêu khát vọng Cha đã dạy con một bài học lớn Đau thương kiên quyết làm người. * * * Chú thích: (*) Đại lý thuốc phiện

25

Bài 25: Mẹ và quả

Nguyễn Khoa Điềm

Những mùa quả mẹ tôi hái được Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng Những mùa quả lặn rồi lại mọc Như mặt trời, khi như mặt trăng. Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên Còn những bí và bầu thì lớn xuống Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi. Và chúng tôi, một thứ quả trên đời Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi Mình vẫn còn một thứ quả non xanh? * * *

26

Bài 26: Núi Mường Hung, dòng sông Mã

Lương Cẩm Giang

Anh là núi Mường Hung Em là dòng sông Mã Sông nhiều rêu, nhiều cá Núi nhiều thú nhiều măng Chiều bóng anh che sông Sớm mắt em lóng lánh Sáo cành cây anh thổi vang lanh lảnh Gió lùa qua miệng anh lại mỉm cười Rộn ràng em thuyền độc mộc ngược xuôi Như trăm nỗi băn khoăn khi đến tuổi Nếu trời làm em sóng nổi Anh ngả mình ngăn lại lúc phong ba. Em là búp bông trắng Anh là ngọn lúa vàng Thi nhau lớn đẹp nương Toả mùi thơm cùng nghe chim hót Em cứ về nhà trước Đợi anh ở bên sông Anh làm no lòng mường Em làm vui ấm bản Nếu con gấu giẫm gãy cành bông trắng Lá lúa anh sẽ cứa đứt chân Nếu lúa này chuột khỉ dám đến ăn Xơ bông em sẽ bay mù mắt nó. Anh là rừng thẳm Em là suối sâu Cây rừng anh làm cầu Bắc ngang lên dòng suối Hoa sim nở đỏ chói Soi bóng xuống lòng em Nếu hùm về, suối em thành thác Nếu sói về, rừng anh sẽ thành chông. Quyết chẳng chịu đau lòng Đời chúng ta rừng núi Suối em phá tan bóng tối Rừng anh chặn lại bão giông Để anh lớn mãi thành núi Mường Hung Em ngoan chảy thành dòng sông Mã. * * *

27

Bài 27: Mắt buồn

Bùi Giáng

Dặm khuya ngắt tạnh mù khơi (Nguyễn Du) Bóng mây trời cũ hao mòn Chiêm bao náo động riêng còn hai tay Tấm thân với mảnh hình hài Tấm thân thể với canh dài bão giông Cá khe nước cõng lên đồng Ruộng hoang mang khóc đêm mồng một giêng Tạ từ tháng chạp quay nghiêng Âm trang sử lịch thu triền miên trôi Bỏ trăng gió lại cho đời Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa Bỏ người yêu bỏ bóng ma Bỏ hình hài của tiên nga trên trời Bây giờ riêng đối diện tôi Còn hai con mắt khóc người một con * * *

28

Bài 28: Hai sắc hoa tigôn

T.T.Kh

Một mùa thu trước, mỗi hoàng hôn, Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn, Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc, Tôi chờ người đến với yêu đương. Người ấy thường hay ngắm lạnh lùng Dải đường xa vút bóng chiều phong, Và phương trời thẳm mờ sương, cát, Tay vít dây hoa trắng cạnh lòng. Người ấy thường hay vuốt tóc tôi, Thở dài trong lúc thấy tôi vui, Bảo rằng: “Hoa, dáng như tim vỡ, Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!” Thuở đó nào tôi có hiểu gì Cánh hoa tan tác của sinh ly, Cho nên cười đáp: “Màu hoa trắng Là chút lòng trong chẳng biến suy.” * Đâu biết lần đi một lỡ làng, Dưới trời gian khổ chết yêu đương. Người xa xăm quá! - Tôi buồn lắm Trong một ngày vui pháo nhuộm đường... Từ đó thu rồi thu lại thu, Lòng tôi còn giá đến bao giờ? Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ Người ấy cho nên vẫn hững hờ! Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời Ái ân lạt lẽo của chồng tôi, Mà từng thu chết, từng thu chết, Vẫn giấu trong tâm bóng “một người”. * Buồn quá! hôm nay xem tiểu thuyết Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa (Nhưng hồng) tựa trái tim tan vỡ Và đỏ như màu máu thắm pha! Tôi nhớ lời người đã bảo tôi Một mùa thu trước rất xa xôi: Đến nay tôi hiểu thì tôi đã, Làm lỡ tình duyên cũ mất rồi! Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ, Chiều thu hoa đỏ rụng, chiều thu Gió về lạnh lẽo, chân mây vắng, Người ấy ngang sông đứng ngóng đò... Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng, Trời ơi! người ấy có buồn không? Có thầm nghĩ tới loài hoa... vỡ Tựa trái tim, phai tựa máu hồng...? * * *

29

Bài 29: Đọc thơ Ức Trai

Sóng Hồng

Đêm đông sương lạnh Quanh nhà tiếng trùng ra rả Dưới đèn lần đọc thơ Ức Trai Canh khuya nói chuyện với người xưa Và thức tỉnh một thời qua. Hơn năm trăng năm trước, Nhân dân ta vùng lên đuổi quân xâm lược. Ai chí khí hiên ngang, Hơn đời mưu lược, Cứu dân cứu nước, nhớ lời cha, Một lòng ưu ái vì dân tộc, Lo trước vui sau giữ nếp nhà. Mười năm quyết chiến, Ngang dọc xông pha. Lấy nhân nghĩa chống bạo tàn, Dựa sức dân dẹp tan kình ngạc. Vung gươm khiếp vía quân Minh, Múa bút mềm gan tướng giặc. Sau khi sóng kình im bặt, Chí đang hăng dựng nước buổi thanh bình, Vì đâu phải lui về núi cũ, Bạn với cúc tùng cho ngày tháng trôi qua! Tưởng thoát chốn phồn hoa Mặc ai bon chen danh lợi Đau đớn nhìn việc đời biến đổi Như mây trôi nước chảy xuôi dòng Lúc thuyền ai hờ hững ở trên sông! Nhưng duyên nợ nước mây chưa trọn, Chí lo việc lớn vẫn hăng say. Bi kịch Lệ Chi Viên để lụy bậc thiên tài, Hận anh hùng, nước biển Đông cũng không rửa sạch! Nay đọc thơ Người, Lòng ta đau xót. Thấm từng câu: Yêu nước thương dân, Tâm hồn cao khiết. Sự nghiệp muôn năm vẫn sáng ngời. Ù ù gió thổi bên ngoài, Trăng bạc rung rinh cành sấu. Trông ra tưởng thấy Ức Trai. Trên đỉnh Côn Sơn đang mỉm cười Nhìn con cháu thời Hồ Chí Minh anh dũng Đã lấy máu viết nên Bình Tây đại cáo. * * *

30

Bài 30: Bài thơ tình ở Hàng Châu

Tế Hanh

Anh xa nước nên yêu thêm nước, Anh xa em càng nhớ thêm em. Trăng Tây Hồ vời vợi thâu đêm, Trời Hàng Châu bốn bề êm ái. Mùa thu đã đi qua còn gửi lại, Một ít vàng trong nắng trong cây, Một ít buồn trong gió trong mây, Một ít vui trên môi người thiếu nữ... Anh đã đến những nơi lịch sử: Đường Tô Đông Pha làm phú, Đường Bạch Cư Dị đề thơ. Hồn người xưa vương vấn tự bao giờ, Còn thao thức trên cành đào ngọn liễu. Phong cảnh đẹp nhưng lòng anh thấy thiếu, Bức tranh kia anh muốn điểm thêm màu: Có hai ta cùng tựa bên cầu Cho mặt nước Tây Hồ trong sáng nữa. Lá phong đỏ như mối tình đượm lửa, Hoa cúc vàng như nỗi nhớ day dưa. Làn nước qua ánh mắt ai đưa, Cơn gió đến bàn tay em vẫy. Chúng mình đã yêu nhau từ độ ấy, Có núi sông và có trăng sao, Có giận hờn và có chiêm bao. Cay đắng ngọt bùi cuộc đời kháng chiến, Nói sao hết em ơi bao kỷ niệm... Những ngày buồn nghĩ đến thấy vui vui, Những ngày vui sao lại thấy ngùi ngùi. Anh không muốn hỏi nhiều quá khứ, Ngày đẹp nhất là ngày rồi gặp gỡ. Rời Tây Hồ trăng xuống Bắc Cao Phong, Chỉ mình anh với im lặng trong phòng; Anh ngước nhìn bức thêu trên vách: Hai bóng người đi một hàng tùng bách, Bàn tay nào đã dệt nỗi lòng anh? Tiếng mùa xuân đem sóng vỗ bên mình. Vơ vẩn tình chăn chập chờn mộng gối. Anh mơ thấy Hàng Châu thành Hà Nội, Nước Tây Hồ bỗng hoá nước Hồ Tây; Hai chúng mình cùng bước dưới hàng cây... * * *

31

Bài 31: Trở về quê nội

Lê Anh Xuân

Ôi quê hương xanh biếc bóng dừa Có ngờ đâu hôm nay ta trở lại Quê hương ta tất cả vẫn còn đây Dù người thân đã ngã xuống đất này Ta lại gặp những mặt người ta yêu biết mấy Ta nhìn ta, ta ngắm, ta say Ta run run nắm những bàn tay Thương nhó dồn trong tay ta nóng bỏng. Đây rồi đoạn đường xưa Nơi ta vẫn thường đi trong mộng Kẽo kẹt nhà ai tiếng võng trưa Ầu ơ... thương nhớ lắm Ơi nhũng bông trang trắng, những bông trang hồng. Như tấm lòng em trong trắng thủy chung Như trái tim em đẹp màu đỏ thắm Con sông nhỏ tuổi thơ ta đã tắm Vẫn còn đây nước chẳng đổi dòng Hoa lục bình tím cả bờ sông. Mẹ lưng còng tóc bạc Ngậm ngùi kể chuyện ta nghe Tám em bé chết vì bom xăng đặc Trên đường đi học trở về. Giặc giết mười người trong một ấp Bà con khiêng xác chất đầy ghe Chở lên Bến Tre đấu tranh với giặc Làng ta mấy lần bom giội nát Dừa ngã ngổn ngang, xơ xác bờ tre, Mẹ dựng tạm mái lêu che mưa che gió. Ta có ngờ đâu mái lều của mẹ Dưới lớp đất kia ngọn lửa vẫn còn Mẹ ta tần tảo sớm hôm Nuôi các anh ta dười hầm bí mật Cả đời mẹ hy sinh gan góc Hai mươi năm giữ đất, giữ làng Ôi mẹ là bà mẹ miền Nam. Ta có ngờ đâu em ta đấy Dưới mái lều kia em đã lớn lên Em đệp lắm như mùa xuân bừng dậy Súng trên vai cũng đẹp như em Em ơi! Sao tóc em thơm vậy Hay em vừa đi qua vườn sầu riêng Ta yêu giọng em cười trong trẻo Ngọt ngào như nước dừa xiêm Yêu dáng em đi qua cầu tre lắt lẻo Dịu dàng như những nàng tiên Em là du kích, em là giao liên Em là chính quê hương ta đó Mười một năm rồi ta nhớ, ta thương Đêm đầu tiên ta ngủ giữa quê hương Sao thấy lòng ấm lạ Dù ngoài trời tầm tã mưa tuôn Tiếng đại bác gầm rung vách lá Ôi quê hương ta đẹp quá! Dù trên đường còn những hố bom Dù áo em vẫn còn mảnh vá Chỉ có trái tim chung thủy, sắt son Và khẩu súng trong tay cháy bỏng căm hờn. * * *

32

Bài 32: Đêm mưa

Tô Hoàn

Con về thăm mẹ, đêm mưa Mới hay nhà dột, gió lùa bốn bên Mưa rơi sợi thẳng, sợi xiên Cứ nhằm vào mẹ những đêm trắng trời Con đi đánh giặc suốt đời Vẫn không che được một nơi mẹ nằm. * * *

33

Bài 33: Những đứa trẻ chơi trước cửa đền

Thi Hoàng

Ông từ giữ đền ơi xin ông đấy Chấp với bọn trẻ ranh rửng mỡ làm gì Thế là ông cười rồi ông nhỉ Cho chúng nó chơi đừng đuổi chúng đi. Này thằng Tâm con nhà bố Tầm Trước cửa đền xin đừng giồng cây chuối Lại còn hét như giặc cái Con bé cái Nhân con bà Nhẫn kia. Những mắt cười vê tít lại cứ như sợi chỉ Gạch sân đền ấm lên ửng má Tiếng trẻ con non màu lá mạ Vệt mồ hôi tươi mưởi quệt ngang mày. Thật tuyệt vời thằng cháu ông Đương Ngón tay cái rất to cho được vào lỗ mũi Ra đây nhảy dây, ra đây trốn đuổi Chúng như là hạt mẩy dưới hoàng hôn. Hoa mẫu đơn cũng tưng bừng í ới Khói hương bài thơm tỉ tê lân la Cây vun tán lên vun xôi đóng oản Gió liu riu cho thấm tháp chan hòa. Chợt ngẫm thấy trẻ em là giỏi nhất Làm được buôie chiều rất giống ban mai Thánh cũng hân hoan ...đố ai biết được Ngài ở trong kia hay ở ngoài này. * * *

34

Bài 34: Cửu Long Giang ta ơi

Nguyên Hồng

Ngày xưa ta đi học Mười tuổi thơ nghe gió thổi mùa thu Mắt ngẩng lên trông bản đồ rực rỡ Như đồng hoa bỗng gặp một đêm mơ. Bản đồ mới tường vôi cũng mới Thầy giáo lớn sao, thước bảng cũng lớn sao Gậy thần tiên và cánh tay đạo sĩ Đưa ta đi sông núi tuyệt vời. Tim đập mạnh hồn ngây không sao hiểu Mê Kông sông dài hơn hai ngàn cây số mông mênh Nguồn tự Trung Hoa có Vạn Lý Trường Thành Có Hy Mã lạp sơn, Động Đình hồ, Tây du, Thuỷ hử Mê Kông chảy Cây lao đá đổ Ngẫm nghĩ voi đi Thác Khôn cười trắng xoá Lan hoang dứa mật thông nhựa lên hương Những trưa hè ngun ngút nắng Trường Sơn Rừng Lào - Miên rộng quá Dân Lào - Miên mến yêu Xôi nếp nước trong sẵn sàng chia bạn đói. Ta đi... bản đồ không còn nhìn nữa... Sáng trời thu lại còn bướm với trời xanh Trúc đào tươi chim khuyên rỉa cánh sương đọng long lanh Ta cởi áo lội dòng sông ta hát Mê Kông chảy Mê Kông cũng hát Rừng núi lùi xa Đất phẳng thở chan hoà. Sóng toả chân trời buồm trắng. Nam Bộ Nam Bộ Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa Bến nước Mê Kông tôm cá ngập thuyền Sầu riêng thơm dậy đất Thủ Biên Suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả. Mê Kông quặn đẻ Chín nhánh sông vàng Nông dân Nam Bộ gối đất nằm sương Mồ hôi vã bãi lau thành đồng lúa Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa Những Hà Tiên, Gia Định, Long Châu Những Gò Công, Gò Vấp, Đồng Tháp, Cà Mau Những mặt đất Cha ông ta nhắm mắt Truyền cháu con không bao giờ chia cắt. * Ta đã lớn Thầy giáo già đã khuất Thước bản to nay thành cán cờ sao Những tên làm man mác tuổi thơ xưa Đã thấm máu của bao hồn bất tử Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú Những bông hoa DÂN TỘC ANH HÙNG Mười sáu tuổi xanh xanh Em Đuốc sống đốt mình phá tan kho giặc Võ Thị Sáu vùng răng cắn chặt Giữ trung trinh cho đến phút cuối cùng Đạn giặc xuyên lỗ chỗ ngực măng non Đỏ thắm nụ cười Chào Bác Hồ và Việt Nam bất diệt. Đêm nay Cửu Long Giang vẫn âm vang sóng cát Sao khuya lấp lánh Lửa chài thức sáng, nhịp hát hò ơ Đồng Tháp xa đưa những tiếng mẹ ru Hồ Chí Minh thành ca dao bát ngát... * * *

35

Bài 35: Đêm nay Bác không ngủ

Minh Huệ

Anh đội viên thức dậy Thấy trời khuya lắm rồi Mà sao Bác vẫn ngồi Đêm nay Bác không ngủ. Lặng yên bên bếp lửa Vẻ mặt Bác trầm ngâm Ngoài trời mưa lâm thâm Mái lều tranh xơ xác. Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm. Rồi Bác đi dém chăn Từng người từng người một Sợ cháu mình giật thột Bác nhón chân nhẹ nhàng. Anh đội viên mơ màng Như nằm trong giấc mộng Bóng Bác cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng. Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thì anh hỏi nhỏ: - Bác ơi! Bác chưa ngủ? - Bác có lạnh lắm không? - Chú cứ việc ngủ ngon Ngày mai đi đánh giặc! Vâng lời anh nhắm mắt Nhưng bụng vẫn bồn chồn. Không biết nói gì hơn Anh nằm lo Bác ốm Lòng anh cứ bề bộn Vì Bác vẫn thức hoài. Chiến dịch hãy còn dài Rừng lắm dốc lắm ụ Đêm nay Bác không ngủ Lấy sức đâu mà đi! - Lần thứ ba thức dậy Anh hốt hoảng giật mình Bác vẫn ngồi đinh ninh Chòm râu im phăng phắc. Anh vội vàng nằng nặc: - Mời Bác ngủ Bác ơi! Trời sắp sáng mất rồi Bác ơi, mời Bác ngủ - Chú cứ việc ngủ ngon Ngày mai đi đánh giặc Bác thức thì mặc Bác Bác ngủ không an lòng Bác thương đoàn dân công Đêm nay ngủ ngoài rừng Rải lá cây làm chiếu Manh áo phủ làm chăn... Trời thì mưa lâm thâm Làm sao cho khỏi ướt Càng thương càng nóng ruột Mong trời sáng mau mau. Anh đội viên nhìn Bác Bác nhìn ngọn lửa hồng Lòng vui sướng mênh mông Anh thức luôn cùng Bác. Đêm nay Bác ngồi đó Đêm nay Bác không ngủ Vì một lẽ thường tình Bác là Hồ Chí Minh. * * *

36

Bài 36: Nỗi niềm Thị Nở

Quang Huy

Người ta cứ bảo dở hơi Chấp chi miệng thế lắm lời thị phi Dở hơi nào dở hơi gì Váy em sắn lệch nhiều khi cũng tình Làng này khối kẻ sợ anh Rượu be với chiếc mảnh sành cầm tay Sợ anh chửi đổng suốt ngày Chỉ mình em biết anh say rất hiền Anh không nhà cửa bạc tiền Không ưa luồn cúi không yên phận nghèo Cái tên mơ mộng Chí Phèo Làm em đứt ruột mấy chiều bờ ao Quần anh ống thấp ống cao Làm em hồn vía nao nao đêm ngày Khen cho con Tạo khéo tay Nồi này thì úp vung này chứ sao Đêm nay trời ở rất cao Sương thì đãm quá trăng sao lại nhoà Người ta mặc kệ người ta Chỉ em rất thật đàn bà với anh Thôi rồi đắt lắm tiết trinh Hồn em nhập bát cháo hành nghìn năm. * * *

37

Bài 37: Đường khuya trở bước

Đinh Hùng

Tôi đến đêm xưa, Em vắng nhà Trăng vàng, mây bạc, sầu như hoa Tôi từ viễn phố rời chân lại Chỉ thấy sương nhiều như lệ sa Ở cũng bâng khuâng, đi chẳng đành Đêm trời, sao cũ sáng long lanh Lòng ta ngẫm truyện mười phương vậy: Người gái khuê phòng kia mắt xanh? Tôi cũng chưa đi hết dặm đường Đời dài, mới đến nửa sầu thương Một đêm trở bước cho lòng nghĩ Sao biếc rơi tàn mộng phấn hương * * *

38

Bài 38: Người về

Hoàng Hưng

Người về từ cõi ấy Vợ khóc một đêm con lạ một ngày Người về từ cõi ấy Bước vào cửa người quen tái mặt Người về từ cõi ấy Giữa phố đông nhồn nhột sau gáy Một năm sau còn nghẹn giữa cuộc vui Hai năm còn mộng toát mồ hôi Ba năm còn nhớ một con thạch thùng Mười năm còn quen ngồi một mình trong tối Một hôm có kẻ nhìn trân trối Một đêm có tiếng bâng quơ hỏi Giật mình một cái vỗ vai. * * *

39

Bài 39: Đồng chí

Chính Hữu

Quê hương anh nước mặn, đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá Anh với tôi đôi người xa lạ Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau. Súng bên súng, đầu sát bên đầu Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ Đồng chí! Ruộng nương anh gửi bạn thân cày Gian nhà không mặc kệ gió lung lay Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính. Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh, Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi. Áo anh rách vai Quần tôi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày Thương nhau tay nắm lấy bàn tay! Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo. * * *

40

Bài 40: Khi con tu hú

Tố Hữu

Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiếng ve ngân Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! * * *

41

Bài 41: Lên Cấm Sơn

Thôi Hữu

Tôi lên vùng Cấm Sơn Đi tìm thăm bộ đội Đây bốn bề núi, núi Heo hút vắng tăm người Đèo cao rồi lũng hẹp Dăm túp lều chơi vơi Bộ đội đóng ở đó Cách xa hẳn cuộc đời Ngày ngày ngóng đợi tin xuôi ngược Chỉ thấy mây xanh bát ngát trời Họ đã từng dự trận Từ Tiên Yên, Đầm Hà Về An Châu, Biển Động Thấm thoắt hai năm qua Cuộc đời gió bụi pha xương máu Đói rét bao lần xé thịt da Khuôn mặt đã lên màu tật bệnh Đâu còn tươi nữa những ngày hoa! Lòng tôi xao xuyến tình thương xót Muốn viết bài thơ thấm lệ nhoà Tặng những anh tôi từng rỏ máu Đem thân xơ xác giữ sơn hà Quây quần bên nến trám Chúng tôi ngồi hàn huyên Bao giờ vinh nhục Bao nhiêu phút ưu phiền Của đời người chiến sĩ Đêm thâu kể triền miên: "Có khi gạo hết tiền vơi Ổi xanh hái xuống đành xơi no lòng Có đêm gió bấc lạnh lùng Áo quần rách nát lá dùng che thân Khó khăn đau ốm muôn phần Lấy đâu đủ thuốc mặc dần bệnh nguôi Có phen chạy giặc tơi bời Rừng sâu đói rét, không người hỏi han". Đến nay họ về đây Giữ vững miền núi Cấm Thổ phỉ quét xong rồi Đồn Tây xa chục dặm Kiến thiết lại bản xóm Bị giặc đốt tan tành Trên nền tro đen kịt Vàng hoe màu mái gianh Họ đi tìm dân chúng Lẩn trốn trong rừng xanh Về làm ăn cày cấy Tiếp tục đời yên lành Tiếng hát lừng vang trong gió núi Ngày vàng ngân giọng trẻ ê a Ở đây bản vắng rừng u tối Bộ đội mang gieo ánh chói loà Ở đây đường ngập bùn phân cũ Xẻng cuốc khua vang điệu dựng nhà Ở đây những mặt buồn như đất Bộ đội cười lên tươi như hoa. Họ vẫn gầy, vẫn ốm Mắt vẫn lõm, da vàng Áo chăn chưa đủ ấm Ăn uống vẫn tồi tàn Nhưng vẫn vui vẫn nhộn Pháo cười luôn nổ ran Lòng tôi bừng thức tình trai mạnh Muốn viết bài thơ nhộn tiếng cười Tặng những anh tôi trong lửa đạn Qua nghìn gian khổ vẫn vui tươi. * * *

42

Bài 42: Lời nói dối nhân ái

Trang Thế Hy

Gió nói với chiếc lá úa: “Trong vòng tuần hoàn bất tận của chiếc lá, Màu vàng của mi trong khoảnh khắc này Là sắc đẹp vĩnh hằng của nhan sắc mùa Thu tàn phai nhanh; Đừng buồn cái đẹp nào cũng phù du vì chỉ có cái phù du mới đẹp” Lá biết gió nói dối nhưng lá vẫn vui vẻ bay vèo theo gió. “CHÀNG thấy NÀNG đẹp rồi chàng mới yêu Anh thì ngược lại, anh yêu trước rồi sau đó mới biết rằng em đẹp” Lời nói dối ngược ngạo luật phản xạ của anh chồng làm ửng hồng đôi má cô vợ trẻ. Cô gái nói với ông già: “Bố đẹp lão quá! Hồi còn trai chắc bố có số đào hoa” Ông già - héo queo như cây kiểng còi - uống lời nói dối cực kỳ khó tin của cô gái như uống giọt nước thần có dược chất hồi xuân Tiếc thay! những lời nói dối ta phải nghe hằng ngày lại là những lời nói dối không nhân ái. * * *

43

Bài 43: Gánh nước đêm

Trần Tuấn Khải

Em bước chân ra, Con đường xa tít, Non sông mù mịt, Bên vai kĩu kịt, Nặng gánh em trở ra về, Ngoảnh cổ trông sông rộng giời khuya... Vì chưng nước cạn, nặng nề em biết kêu ai! Nghĩ tiếc công cho bà Nữ Oa đội đá vá giời, Con dã tràng lấp bể biết đời nào xong? Bước chân khuya thân gái ngại ngùng, Nước non gánh nặng, Cái đức ông chồng hay hỡi có hay? Em trở vai này...! * * *

44

Bài 44: Tỳ bà

Bích Khê

Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm Trăng đan qua cành muôn tay êm Mây nhung pha màu thu trên trời Sương lam phơi màu thu muôn nơi Vàng sao nằm im trên hoa gầy Tương tư người xưa thôi qua đây Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề Hoa vừa đưa hương gây đê mê Cây đàn yêu đương làm bằng thơ Cây đàn yêu đương run trong mơ Hồn về trên môi kêu: em ơi Thuyền hồn không đi lên chơi vơi Tôi qua tìm nàng vay du dương Tôi mang lên lầu lên cung Thương Tôi không bao giờ thôi yêu nàng Tình tang tôi nghe như tình lang Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu Sao tôi không màng kêu: em yêu Trăng nay không nàng như trăng thiu Đêm nay không nàng như đêm hiu Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân Buồn sang cây tùng thăm đông quân Ô hay buồn vương cây ngô đồng Vàng rơi! Vàng rơi: Thu mênh mông. * * *

45

Bài 45: Gửi bác Trần Nhuận Minh

Trần Đăng Khoa

Bỏ làng ra thành phố Hai anh em thợ cày Thân cũng như hoa cỏ Hồn gửi vào gió mây Người bảo bác theo Đỗ Em phải học Lý thôi Bác đã bay dưới đất Em đành đi trên giời Bác âm thầm chìm nổi Cùng kiếp người lang thang Em lông nhông bầu bạn Với kiến đen chó vàng Bao nhiêu là giun dế Đã khiêng vác em lên Tên tuổi em xủng xoảng Những mõ ran trống rền… Bác làm bông lau tàn Thả hồn vào hoang vắng Khi buồn thì hát ca Lúc vui thì im lặng Em quấy bầu trăng gió Bác gánh bao nỗi người Sánh đôi mà đơn độc Đi mang mang trong đời Giờ thì em đã chán Những vinh quang hão huyền Muốn làm làn mây trắng Bay cho chiều bình yên Trả niềm vui cho cỏ Trả nỗi buồn cho cây Lại áo tơi nón là Ta về với luống cày Đất trời thì chật hẹp Làng quê thì mênh mông Thung thăng em với bác Ta cưỡi thơ ra đồng. * * *

46

Bài 46: Thu điếu

Nguyễn Khuyến

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo, Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo. Sóng biếc theo làn hơi gợn tí, Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo. Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt, Ngõ trúc quanh co khách vắng teo. Tựa gối, ôm cần lâu chẳng được, Cá đâu đớp động dưới chân bèo. * * *

47

Bài 47: Bến My Lăng

Yến Lan

Bến My Lăng nằm không, thuyền đợi khách, Rượu hết rồi, ông lái chẳng buông câu. Trăng thì đầy rơi vàng trên mặt sách, Ông lái buồn để gió lén mơn râu. Ông không muốn run người ra tiếng địch, Chở mãi hồn lên tắm bến trăng cao. Vì đìu hiu, đìu hiu, trời tĩnh mịch, Trời võ vàng, trời thiếu những vì sao. Trôi quanh thuyền, những lá vàng quá lạnh Tơ vương trời, nhưng chỉ giải trăng trăng, Chiều ngui ngút dài trôi về nẻo quạnh, Để đêm buồn vây phủ bến My Lăng. Nhưng đêm kia đến một chàng kỵ mã, Nhúng đầy trăng màu áo ngọc lưu ly. Chàng gọi đò, gọi đò như hối hả, Sợ trăng vàng rơi khuất lối chưa đi. Ông lão vẫn say trăng, đầu gối sách, Để thuyền hồn bơi khỏi bến My Lăng. Tiếng gọi đò, gọi đò như oán trách, Gọi đò thôi run rẩy cả ngành trăng. Bến My Lăng còn lạnh, bến My Lăng, Ông lái buồn đợi khách suốt bao trăng... * * *

48

Bài 48: Tháp Chàm

Văn Lê

Ngút ngàn ở giữa rừng xanh Hiện lên ngọn tháp một mình cô đơn Người xưa đã chọn mặt tường Để lưu giữ lấy tâm hồn thiêng liêng Nắng chiều ngọn tháp đổ nghiêng Thời gian ăn rỗng cả viên gạch hồng Vậy mà trong thớ đất nung Vẫn còn in đậm chân dung con người Còn đây vũ nữ lả lơi Trăm năm vẫn múa không người lại xem Thần tình yêu nép bên thềm Mũi tên số phận chưa tìm đích bay Còn đây một mẩu cánh tay Một bàn chân gãy, một cây gươm cùn Một con ngựa mất yên cương Một cây cung cháy, lửa cồn xung quanh Những gì thuộc của chiến tranh Chẳng còn giữ được nguyên lành, lạ không! Bao năm gió táp mưa rừng Vẫn không xóa được chân dung con người Để chiều nay trước mắt tôi Một người múa với một người đứng xem Vô tư như một ngọn đèn Tháp Chàm lặng lẽ sáng lên giữa rừng. * * *

49

Bài 49: Ông đồ

Vũ Đình Liên

Mỗi năm hoa đào nở Lại thấy ông đồ già Bày mực Tàu, giấy đỏ Bên phố đông người qua Bao nhiêu người thuê viết Tấm tắc ngợi khen tài: “Hoa tay thảo những nét Như phượng múa, rồng bay” Nhưng mỗi năm mỗi vắng Người thuê viết nay đâu? Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu... Ông đồ vẫn ngồi đấy Qua đường không ai hay Lá vàng rơi trên giấy Ngoài trời mưa bụi bay Năm nay đào lại nở Không thấy ông đồ xưa Những người muôn năm cũ Hồn ở đâu bây giờ? * * *

50

Bài 50: Đèo Cả

Hữu Loan

Đèo Cả! Đèo Cả! núi cao ngất mây trời Ai Lao sầu đại dương dặm về heo hút Đá bia mù sương * Bên quán Hồng Quân người ngựa mỏi nhìn dốc ngồi than thương ai lên đường! * Chầy ngày lạc giữa núi sau chân lối vào xanh tuôn. Dưới cây bên suối độc cheo leo chòi canh như biên cương tóc râu trùm vai rộng Không nhận ra người làng rau khe cơm vắt áo phai màu chiến trường ngày thâu vượn hú đêm canh gặp hùm lang thang * Gian nguy lòng không nhụt căm thù 100 năm xa máu thiêng sôi dào dạt từ nguồn thiêng ông cha “cần xây chiến luỹ ngất đây hình hài niên hoa xâm lăng! xâm lăng súng thèm gươm khát...” - Ai ngân lung lay đêm quê nhà * Lặn lội bao rừng suối ăn với nhau bữa heo rừng công thui chấm muối và trên sạp cây rừng tâm tình suốt tối biệt nhau rừng hoang canh gà Râu ngược chào nhau bên vách núi * Giặc từ vũng Rô bắn tới giặc từ trong đánh ra Đèo Cả vẫn giữ vững Chân Đèo Nam máu giặc mấy lần nắng khô * Suối mang bóng người Soi những về đâu? * * *

51

Bài 51: Viếng bạn

Hoàng Lộc

Hôm qua còn theo anh Đi ra đường quốc lộ Hôm nay đã chặt cành Đắp cho người dưới mộ Đứa nào bắn anh đó Súng nào nhắm trúng anh Khôn thiêng xin chỉ mặt Gọi tên nó ra anh! Tên nó là đế quốc? Tên nó là thực dân? Nó là thằng thổ phỉ? Hay là đứa Việt gian? Khóc anh không nước mắt Mà lòng đau như thắt Gọi anh chửa thành lời Mà hàm răng dính chặt. Ở đây không gỗ ván Vùi anh trong tấm chăn Của đồng bào Cửa Ngăn Tặng tôi ngày phân tán. Mai mốt bên cửa rừng Anh có nghe súng nổ Là chúng tôi đang cố Tiêu diệt kẻ thù chung. * * *

52

Bài 52: Tiếng thu

Lưu Trọng Lư

Em không nghe mùa thu dưới trăng mờ thổn thức? Em không nghe rạo rực hình ảnh kẻ chinh phu trong lòng người cô phụ? Em không nghe rừng thu. lá thu kêu xào xạc, con nai vàng ngơ ngác đạp trên lá vàng khô? * * *

53

Bài 53: Nhớ rừng

Thế Lữ

Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt, Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua, Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, Giương mắt bé diễu oai linh rừng thẳm, Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi. Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, Với cặp báo chuồng bên vô tư lự. Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ, Thủa tung hoành hống hách những ngày xưa. Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, Với khi thét khúc trường ca dữ dội, Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng, Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng, Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc. Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc, Là khiến cho mọi vật đều im hơi. Ta biết ta chúa tể cả muôn loài, Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối, Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn, Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? Đâu những bình minh cây xanh nắng gội, Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng. Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? * Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu, Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng; Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng Len dưới nách những mô gò thấp kém; Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm, Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu Của chốn ngàn năm cao cả, âm u. Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ! Là nơi giống hầm thiêng ta ngự trị. Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa, Nơi ta không còn được thấy bao giờ! Có biết chăng trong những ngày ngao ngán, Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn Để hồn ta phảng phất được gần ngươi, - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! * * *

54

Bài 54: Một vị tướng về hưu

Nguyễn Đức Mậu

Thôi, đã dứt đường binh nghiệp Tuổi hưu rồi bác ở quê Chạnh nhớ bạn bè thuở trước Cùng đi có đứa không về Người vợ tuổi già như bác Miếng trầu nhai dập chiều mưa Hồi son trẻ xa nhau mãi Giờ thương biết mấy cho vừa Huân chương xếp vào góc tủ Nay hàm tướng tá mà chi Tuổi già công danh xem nhẹ Cuộc đời như nước trôi đi Thuở trước bạn cùng súng đạn Nay khuây hàng xóm bạn già Bao dốc bao rừng đã vượt Lối mòn quanh quẩn vào ra Ngày đi khuất bóng mẹ cha Ngày về sửa sang mộ cũ Âm thầm một tấc đất sâu Hương khói tỏ mờ mầu cỏ Ngôi nhà nắng mưa vẫn đó Đàn con mỗi đứa một nơi Nếu không có trẻ hàng xóm Tuổi già hẳn nhiều đơn côi Những đêm gió thổi buốt trời Vết thương cũ còn đau nhức Ôi sư đoàn xưa giờ đâu Người cũ, ai còn, ai mất? Về hưu giờ thôi quyền chức Ai người nhớ bác lại chơi Ai kẻ xa lòng, tránh mặt Niềm riêng một mảnh trăng trời... * * *

55

Bài 55: Những mùa trăng mong chờ

Lê Thị Mây

Thư anh tin ngày về Cho vầng trăng hẹn mọc Trong ngần cau hoa thơm Mây chớm màu tha thiết Trăng non nghiêng qua rồi Bom rung vầng trăng khuyết Xô thuyền trong xa xôi Giữa gập ghềnh núi biếc Anh khoác balô về Đất trời dồn chật lại Em tái nhợt niềm vui Như trăng mọc ban ngày Gặp nhau tròn mùa trăng Em trẻ như bầu trời Vòng tay anh đằm thắm Giầu lời ru trên môi Mai lại tiễn xa nhau Vầng trăng cong chẽn lúa Đêm đêm chín ngàn sao Rỏ vào tim giọt lửa Mong chờ em mong chờ Vầng trăng xinh ... gương mặt Sáng sáng đầy theo anh Suốt chặng đường đánh giặc. * * *

56

Bài 56: Dặn con

Trần Nhuận Minh

Chẳng ai muốn làm hành khất Tội trời đày ở nhân gian Con không được cười giễu họ Dù họ hôi hám úa tàn Nhà mình sát đường, họ đến Có cho thì có là bao Con không bao giờ được hỏi Quê hương họ ở nơi nào Con chó nhà mình rất hư Cứ thấy ăn mày là cắn Con phải răn dạy nó đi Nếu không thì con đem bán Mình tạm gọi là no ấm Ai biết cơ trời vần xoay Lòng tốt gửi vào thiên hạ Biết đâu nuôi bố sau này... * * *

57

Bài 57: Hội Lim

Vũ Đình Minh

Tôi trót biết đời riêng em trắc trở, Nên hội này em hát chẳng vô tư! Nón thúng quai thao em thẹn thùng che má, Hát đắm say cho đứt ruột gan người. Hát như thể cuộc đời toàn nhàn hạ, Chỉ để yêu, để nhớ, để thương thôi... Xin gió lạnh đừng lật nghiêng vành nón, Kẻo tôi nhìn thấy nước mắt em rơi... * * *

58

Bài 58: Khóc người vợ hiền

Tú Mỡ

Bà Tú ơi! Bà Tú ơi! Té ra bà đã qua đời, thực ư ? Tôi cứ tưởng nằm mơ quái ác, Vùng dậy là tỉnh giấc chiêm bao Tỉnh dậy, nào thấy đâu nào, Nào đâu bóng dáng ra vào hôm maị Đâu bóng dáng con người thùy mị, Tuy tuổi già xấp xỉ bảy mươi, Vần còn khỏe mạnh, vui tươi, Le te, nhanh nhẹn như thời xuân xanh. Nhìn sau lưng vô tình cứ ngỡ Một cô nào thiếu nữ thanh tân. Vậy mà cái chết bất thần Cướp ba1 đi mất, vô ngần xót xa! Kể từ thuở đôi ta kết tóc, Thấm thoát gần năm chục năm qua Thủy chung chồng thuận vợ hòa, Gia đình hạnh phúc thật là ấm êm. Tôi được bà vợ hiền thuần thục, Cảm thấy mình tốt phúc bao nhiêu! Đôi ta cùng một cảnh nghèo, Đạo chồng vợ lấy chữ yêu làm nền. Nhớ khi giường bệnh đã nằm, Bà còn thủ thỉ tình thâm thương chồng "Tôi mà chết thì ông sẽ khổ, Vì, cứ theo câu cổ ngữ ta Xưa nay con cái nuôi cha Cũng không chu đáo bằng bà nuôi ông." Bà ơi, hãy dầu lòng yên dạ, Giấc nghìn thu cho th?o vong hồn, Bà đi, đã có dâu con, Một lòng phụng dưỡng, chăm nom bố già. Tôi có khổ, âu là chỉ khổ Vì thiếu bà, nhà cửa vắng tanh, Khổ khi thức giấc tàn canh Bên giường trống trải một mình nằm trơ. Khổ nhớ lại sớm trưa ngày trước Pha ấm trà chén nước mời nhau. Giờ tôi chẳng thấy bà đâu, Bên bàn thờ nhắp chén sầu đầy vơi... Khổ những lúc ra sân mê tỉnh Ngắm vườn nhà thấy cảnh thênh thang, Mà bà khuất núi cho đang, Quả cau tươi, látrầu vàng ai xơi ? Khổ trông thấy cái cơi còn đó, Đã khô trầu, khô vỏ, khô cau. Ba thước đất đã vùi sâu Cặp môi cắn chỉ ăn trầu đỏ tươi Ngẫm: cảnh già cuộc đời sung sướng, Tưởng vợ chồng còn hưởng dài lâu Không ngờ con tạo cơ cầu, Bà đi, để tủi dể sầu cho tôi Ôi! Duyên nợ thế thôi là hết, Năm mu_ơi năm thám thiết yêu nhau! Bà về trước, tôi về sau Thôi đành tạm biệt, nuốt sầu gượng vui Bà đi rồi nhưng tôi phải ở, Công việc đời còn dở tí thôi, Bao giờ nhiệm vụ xong xuôi, Về nơi cực lạc, lại tôi với bà... * * *

59

Bài 59: Cuộc chia ly màu đỏ

Nguyễn Mỹ

Đó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ Tươi như cánh nhạn lai hồng Trưa một ngày sắp ngả sang đông Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa Chồng của cô sắp sửa đi xa Cùng đi với nhiều đồng chí nữa Chiếc áo đỏ rực như than lửa Cháy không nguôi trước cảnh chia ly Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy. Không che được nước mắt cô đã chảy Những giọt long lanh nóng bỏng, sáng ngời Chảy trên bình minh đang hé giữa làn môi Và rạng đông đang bừng trên nét mặt - Một rạng đông với màu hồng ngọc - Cây si xanh gọi họ đến ngồi Trong bóng rợp của mình, nói tới ngày mai Ngày mai sẽ là ngày sum họp Đã toả sáng những tâm hồn cao đẹp! Nắng vẫn còn ngời trên những lá cây si Và người chồng ấy đã ra đi... Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế Những cánh hoa đỏ vẫn còn rung nhè nhẹ Gió nói tôi nghe những tiếng thì thào “Khi tổ quốc cần, họ biết sống xa nhau...” Tôi biết cái màu đỏ ấy Cái màu đỏ như cái màu đỏ ấy Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp Một làng xa giữa đêm gió rét... Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi Như không hề có cuộc chia ly... * * *

60

Bài 60: Quê hương

Giang Nam

Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ: “Ai bảo chăn trâu là khổ?” Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được... Chưa đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên Nhìn tôi cười khúc khích... *** Cách mạng bùng lên Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ tôi đi Cô bé nhà bên - (có ai ngờ!) Cũng vào du kích Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!) Giữa cuộc hành quân không nói được một lời Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại... Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi... *** Hoà bình tôi trở về đây Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày Lại gặp em Thẹn thùng nép sau cánh cửa... Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ - Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!) Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng... Hôm nay nhận được tin em Không tin được dù đó là sự thật Giặc bắn em rồi quăng mất xác Chỉ vì em là du kích, em ơi! Đau xé lòng anh, chết nửa con người! Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm Có những ngày trốn học bị đòn, roi... Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất Có một phần xương thịt của em tôi. * * *

61

Bài 61: Thị Màu

Anh Ngọc

Người mấy trăm năm làm rung chuyển những sân đình Làm điên đảo những phông màn khép mở Người táo bạo Người không hề biết sợ Người chưa từng lùi bước trước tình yêu Người phá tung khuôn khổ những điệu chèo Để cuộc sống ùa lên đầu cửa miệng Người trung thực đến không cần giấu giếm Cặp môi hồng con mắt ướt đong đưa Người cả gan sàm sỡ cả cửa chùa Chọn sắc áo cà sa mà chọc ghẹo Thừa sinh lực nên người luôn túng thiếu Nên hương trầm tiếng mõ khéo trêu ngươi Người đi qua nghiêng ngả những trận cười Chấp tất cả lời ong ve mai mỉa Người chịu hết mọi thói đời độc địa Chiếc quạt màu khép mở vẫn ung dung Trên môi người câu hát cứ trẻ trung Từng sợi tóc cũng rung theo nhịp phách Mùi táo chín, mùi hương, mùi da thịt Người đi qua sân khấu tới đời thường Người sống trong hơi thở của nhân dân Mấy trăm năm ai để thương để giận Câu sa lệch cũng hò reo nổi loạn Nhịp trống gầm lên những khát vọng không lời Những khát vọng nằm sâu trong mỗi trái tim người Được sống đúng với lòng mình thực chất Những xiềng xích phết màu sơn đạo đức Mấy trăm năm không khóa nổi Thị Màu Những cánh màn đã khép lại đằng sau Táo vẫn rụng sân đình không ai nhặt Bao Thị Màu đã trở về đời thực Vị táo còn chua mãi ở đầu môi. * * *

62

Bài 62: Nhớ

Hồng Nguyên

I Lũ chúng tôi, Bọn người tứ xứ, Gặp nhau hồi chưa biết chữ Quen nhau từ buổi “một hai” Súng bắn chưa quen, Quân sự mươi bài, Lòng vẫn cười vui kháng chiến, Lột sắt đường tàu, Rèn thêm đao kiếm. Áo vải chân không, Đi lùng giặc đánh. Ba năm rồi gửi lại quê hương, Mái lều gianh, Tiếng mõ đêm trường, Luống cày đất đỏ Ít nhiều người vợ trẻ Mòn chân bên cối gạo canh khuya. Chúng tôi đi Nắng mưa sờn mép ba lô, Tháng năm bạn cùng thôn xóm Nghỉ lại lưng đèo Nằm trên dốc nắng. Kì hộ lưng nhau ngang bờ cát trắng, Quờ chân tìm hơi ấm đêm mưa. - Đằng nớ vợ chưa? - Đằng nớ? - Tớ còn chờ Độc lập Cả lũ cười vang bên ruộng bắp, Nhìn o thôn nữ cuối nương dâu. II Chúng tôi đi mang cuộc đời lưu động, Qua nhiều nơi không nhớ hết tên làng. Đã nghỉ lại rất nhiều nhà dân chúng Tôi nhớ bờ tre gió lộng, Làng xuôi xóm ngược mái rạ như nhau Có nắng chiều đột kích mấy hàng cau. Có tiếng gà gáy sớm, Có “khai hội, yêu cầu, chất vấn” Có mẹ hiền bắt rận cho những đứa con xa. Trăng lên tập hợp hát om nhà Tôi nhớ Giường kê cánh cửa, Bếp lửa khoai vùi Đồng chí nứ vui vui, Đồng chí nứ dạy tôi dăm tối chữ, Đồng chí mô nhớ nữa, Kể chuyện Bình Trị Thiên, Cho bày tôi nghe ví, Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí - Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri. Đêm đó chúng tôi đi, Nòng súng nghiêng nghiêng, Đường mòn thấp thoáng... Trong điếm nhỏ, Mươi người trai tráng, Sờ chuôi lựu đạn, Ngồi thổi nùn rơm Thức vừa rạng sáng. Nhìn trời sương nhẩm bước chúng tôi đi. Chúng tôi đi nhớ nhất câu ni, Dân chúng cầm tay lắc lắc: Độc lập nhớ rẽ viền chơi ví chắc! * * *

63

Bài 63: Trời và đất

Phan Thị Thanh Nhàn

Chiều nay chắc giận em ghê lắm Anh bực mình triết lý lung tung Hai đứa ta như trời với đất Tính tình sao xung khắc vô cùng Vâng, trời đất chẳng hề thân thiết Và tính tình có giống nhau đâu Trời vui buồn ồn ào lộ liễu Đất trầm tư suy nghĩ trước sau Anh ơi! Nếu ví được cao xa như thế Em cũng chẳng là trời đất gì đâu Nhưng anh có biết không? trời đất Sẽ chẳng là gì nếu thiếu nhau Nhưng trời đất dẫu cao xa lồng lộng Tính vẫn thường bồng bột đổi thay Khi giận dữ bão nghiêng đất lở Bão tan rồi trời xanh ngây thơ Đất khiêm nhường màu xanh lay động Và thẳm sâu lặng lẽ sinh sôi Trên mặt đất chính là cuộc sống Có cần chi biện bạch nhiều lời. * * *

64

Bài 64: Người đàn bà ngồi đan

Ý Nhi

Giữa chiều lạnh Một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ Vẻ vừa nhẫn nại vừa vội vã Nhẫn nại như thể đó là việc phải làm suốt đời Vội vã như thể đó là lần sau chót Không thở dài Không mỉm cười Chị đang giữ kín đau thương Hay là hạnh phúc Lòng chị đang tràn đầy niềm tin Hay là ngờ vực Không một lần nào chị ngẩng nhìn lên Chị đang qua những phút giây trước lần gặp mặt Hay sau buổi chia ly Trong mũi đan kia ẩn giấu niềm hân hoan hay nỗi lo âu Trong đôi mắt kia là chán chường hay hy vọng Giữa chiều lạnh Một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ Dưới chân chị Cuộn len như quả cầu xanh Đang lăn những vòng chậm rãi * * *

65

Bài 65: Nhớ máu

Trần Mai Ninh

Ơ cái gió Tuy Hoà... Cái gió chuyên cần Và phóng túng. Gió đi ngang, đi dọc, Gió trẻ lại - lưng chừng Gió nghỉ, Gió cười, Gió reo lên lồng lộng. Tôi đã thấy lòng tôi dậy Rồi đây Còn mấy bước tới Nha Trang - A, gần lắm! Ta gần máu, Ta gần người, Ta gần quyết liệt. Ơi hỡi Nha Trang! Cái đô thành vĩ đại Biết bao người niệm đọc tên mi. Và Khánh Hoà vĩ đại! Mắt ta căng lên Cả mặt Cả người, Cả hồn ta sát tới Nhìn mi! Ta có nhớ Những con người Đã bước vào bất tử! Ơ, những người! Đen như mực, đặc thành keo Tròn một củ Hay những người gầy sát lại Mặt rẹt một đường gươm Lạnh gáy, Lòng bàn tay Khắc ấn chuôi dao găm. Chân bọc sắt, Mắt khoét thủng đêm dày Túi chứa cả Nha Trang... họ bước Vương Gia Ngại... Cung Giữ Nguyên Chút chít Hoàng Bá San... còn nữa! Cả một đàn chó ghẻ Sủa lau nhau Và lần lượt theo nhau Chết không ngáp! Dao găm để gáy, Súng màng tang Ồng ộc xối đầy đường máu chó. Chúng nó rú. Cả trại giặc kinh hoàng. Quy-lát khua lắc cắc Giày đinh xôn xao Còi và kèn... Cả trại giặc bạt hồn, bạt vía... Chạy lung tung - Sớm mai xét và bắt Thiết giáp cam nhông Rầm rập nối đuôi nhau Và đêm khuya: lại chết Chồn Pháp, chó Việt gian Ằng ặc máu Mắt ta căng lên Cả mặt Cả người Cả hồn ta sát tới Biết bao người Sống lẩn lút nhưng ngang tàng Bên lưng giặc! Vẫn tổ chức, vẫn tuyên truyền Hoặc giao thông hay liên lạc Rải giấy Treo cờ Hay gồng vai tiếp tế Từ bình minh cho tới trăng tàn Đúc bê tông bên mặt trận Và thì thào cùng du kích đi lên... Cả ngàn chiến sĩ Cả ngàn con bạc, con vàng Của Tổ quốc! Sống...trong đáy âm thầm Mà nắm chắc tối cao vinh dự Quắc mắt nhìn vào thăm thẳm tương lai Vững tin tưởng nơi oai hùng Và chiến thắng Câu Việt Nam: dân tộc! Cờ đã nâng cao Màu đỏ máu Với sao vàng tung rực rỡ! Mặt hoàn cầu đã họp những tia xanh Trán nhíu lại Chú ý nhìn châu Á phía Đông Nam Ta quyết thắng! Việt Nam rồi đứng dậy Sáng vô chừng Rất tươi đẹp với Nha Trang và Nam Bộ Phan Thiết, Phan Rang, Đà Lạt Máu chan hoà trên góc cạnh kim cương Các anh hùng tay hạ súng trường Rồi khẽ vuốt mồ hôi và máu Họ cười vang rung lớp lớp tinh cầu! * * *

66

Bài 66: Mẹ

Nguyễn Ngọc Oánh

Cành bàng thả lá heo may Mẹ gầy, cái dáng khô gầy cành tre Gót chai nứt nẻ đông hè Ruộng sâu bấm mãi đã tòe ngón chân Mẹ ngồi vá áo trước sân Vá bao mong ước, tay sần mũi kim Bát canh đắng là chân chim Lẫn vài con tép Mẹ tìm dành con Co ro một mảnh chăn mòn Tàn đêm giấc ngủ hãy còn ngoài chăn Mẹ gom giẻ rách, giấy manh Mặc đôi quang thủng giữ lành tiếng rao Áo nâu phơi vẹo bờ rào Cái phận đã bạc còn cào phải gai Quả cà cõng mấy củ khoai Con thút thít, Mẹ nghẹn hai ba lần Tối về đến lớp bình dân I tờ nhặt được đôi vần lại rơi Cha con trời gọi về trời Chái nhà mưa dột, ướt lời ru thương Tiễn con ra chốn chiến trường Gạt thầm nước mắt mong đường con khô Hai tay hết sẻ lại cho Còn phần Mẹ - một thân cò qua sông... * * *

67

Bài 67: Núi và mây

Ngô Văn Phú

Núi nào lại muốn vắng mây Mây đi nhớ núi dáng bay bồn chồn Mây buồn thì núi cũng buồn Núi có mây vờn nhìn núi ấm ngay Tự do là tính của mây Đứng yên kiểu núi cũng đầy tự do Sắc mây thay đổi từng giờ Mà sao sắc núi bốn mùa cứ xanh Trời đem em đến cho anh Em ưng làm núi hay giành làm mây * * *

68

Bài 68: Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắp quê hương

Việt Phương

I Trời đổ mưa, đi viếng Bác, đồng bào chờ, bị ướt Bác thương đồng bào, con biết Bác không vui Ngừng đập trái tim tột bậc con người Cây cỏ đất trời không thật nữa Mặt ta nhìn sắc màu cũng giả Ôi ước gì không thật cả nỗi đau mồ côi Con đóng cửa buồng, ở mình con với Bác Chưa muốn cùng ai chia bớt nỗi đau này Quanh người con và trong con tất cả đều bỗng khác Bác qua đời rồi sao con vẫn ngồi đây Con không thể nghĩ rằng Bác Hồ đã mất Mà nắng vẫn chuyền như sóc giữa lùm cây. Con chim đuôi dài được Bác chở che vẫn bay về trước cổng Cây vú sữa đầu nhà đang xoè rộng tán sum suê Bầy cá rô phi nhớ giờ Bác cho ăn lại ngoi lên đớp sóng Con ra đường quen đứng ngóng Bác quay về Hôm nay trên vườn ta trời uy nghi lồng lộng Hàng bụt mọc trầm tư vút thẳng bên bờ ao Gió heo may trong cành đa lao xao tìm gọi nắng Lê-Nin trên bàn đang chờ đón Bác đi vào Bác ơi lúa mùa này đồng thấp đồng cao lên đẹp lắm Cơn bão vào đất liền đi chậm lại rồi tan Mua bia đã bớt xếp hàng và anh em còn cố gắng Đêm qua 140 bốt đồn thù bị ta đánh trong Nam Con trữ các loại tin đứng chờ đây mong từ Bác một lời ánh sáng Như từ lâu nay con thường vẫn hay làm Bác lại về đi Bác ơi sau mấy ngày đi vắng Khoẻ mạnh hồng hào trong nắng óng vườn cam II Đêm nay nghìn vạn chúng con xếp thành hàng đi viếng Bác Ôi làm sao nguôi được nhớ thương này Chúng con đi cho cả người vắng mặt Người chưa sinh người đã khuất cũng về đây Việt Nam đau cả lòng người dạ đất Sao mùa thu như nước mắt trời mây Chúng con đi theo tiếng người phía trước Đường Hùng Vương dân tộc đi từ dựng nước đến ngày nay Hãy về đây lũ làng Tây Nguyên đánh tiếng cồng thương xót Những con nước Cửu Long bát ngát đợt Cha về Đội áo tím sông Hương diệt Mỹ xong bỗng bồi hồi kinh ngạc Khi biết tiếng súng mình tai Bác vẫn hằng nghe Về đây những tấm lòng trung kiên trong chuồng cọp Vết tím bầm thân ghi tạc những câu thề Về đây bà mẹ nghèo ở miền cao Hát Lót Đã nhiều đêm gặp Bác giữa cơn mê Hãy về đây những thợ xúc và lái xe khu mỏ Vùng than ơi Người nhắc nhở bao lần Những o gái Vĩnh Linh đầu tuyết lửa Mơ Bác Hồ thương gian khổ vào thăm Ông ké già nhà bên chân Pác-bó Còn bàng hoàng hôm gặp gỡ đầu xuân Những chiến sĩ tréo măng trên Cồn Cỏ Đài Bác cho đưa đất mẹ thêm gần Muôn dòng sông chảy về lòng biển cả Bác nằm đây nhớ rõ mỗi người thân III Bác thường để lại đĩa thịt gà mà ăn trọn mấy quả cà xứ Nghệ Tránh nói chữ to và đi nhẹ cả trong vườn Tim đau hết nỗi đau người ở chân trời góc bể Đến bên Người ta thở dễ dàng hơn Khi đã quyết rất kiên cường mạnh mẽ Đốt cháy Trường Sơn đánh Mỹ cũng không sờn Lòng trời biển dịu hiền khi gặp trẻ Sấm sét im cho nắng ấm chối non Bác không bằng lòng gọi trận đánh chết nhiều người là "đánh đẹp" Con xoá chữ "đẹp" đi như xoá sự cạn hẹp trong lòng con Thêm hiểu lòng Người đối với quân thù như sắt thép Mà tình thương mênh mong ôm hết mọi linh hồn Ngoài bảy nhăm, Bác vẫn thường ném bóng Cái gạt tàn thuốc lá đã hàng năm thôi không nóng trên bàn Mỗi ban mai Bác luyện chân như ngày xưa tập trèo sườn núi vắng Con biết lòng Người quyết sống cho miền Nam Con biết lòng Người quyết sống cho Việt Nam và thế giới Đầu bạc phơ trăm mối nước non nhà Căn nhà nhỏ những canh khuya vời vợi Vẫn lo toan tháo cởi những bất hoà Trái tim lớn đêm ngày quên mệt mỏi Dệt dải hồng chắp nối bạn gần xa IV Ôi lòng Bác bao la trong Di chúc Vẫn hạt lúa củ khoai chân chất bình thường Cả dân tộc khóc Người thương mình nhất Người được thương trên tất cả người thương Người suốt đời quên mình cho Tổ quốc Khi ra đi chỉ dép lốp chiến trường Nguồn ánh sáng đến muôn đời chẳng tắt Vượt cao hơn sự chết, vẫn soi đường Ba Đình nức nở và ròng ròng nước mắt Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắp quê hương Ôi ta khóc tim ta dường như xé Từ trái tim giọt lệ hoá câu nguyền Ta chẳng giấu trước bạn bè quốc tế Nỗi đau này cao cả thiêng liêng Ta khóc cho mọi nơi còn xích xiềng áp bức Cho đời ta và lớp lớp đời sau Cho Trường Sơn, cho Tháp Mười, cho miền Nam ân hận chưa được chào đón Bác Ta khóc những lỗi lầm làm tim Bác thêm đau Ta tự biết sức ta trong những dòng nước mắt Cho ta khóc hôm nay để từ mai ta lao lên đánh giặc ở tuyến đầu Sao bao năm đồng chí với Người, con gọi Người: Đồng chí Là khi con vĩnh biệt Người, Đồng chí, Bác Hồ ơi Con nguyện làm một mảnh của Người, đến trọn đời tận tuỵ Hồ Chí Minh, người cộng sản rất mực Việt Nam và vô cùng chung thuỷ con người Ta gạt nước mắt ngẩng đầu lên, vẫn nắng Ba Đình trong veoNgười đem về năm trước Ta thề mang ánh nắng này đến nhà mẹ già ở tận chót Cà Mau Những biên đội không quân như hình ảnh dân tộc ta lượn quanh Người, lớn vượt Cất cánh bay cao theo tay Bác vẫy trên đầu. * * *

69

Bài 69: Đợi

Vũ Quần Phương

Anh đứng trên cầu đợi em Dưới chân cầu nước chảy ngày đêm Ngày xưa đã chảy, sau còn chảy Nước chảy bên lòng, anh đợi em Anh đứng trên cầu nắng hạ Nắng soi bên ấy lại bên này Đợi em. Em đến? Em không đến? Nắng tắt, còn anh đứng mãi đây! Anh đứng trên cầu đợi em Đứng một ngày đất lạ thành quen Đứng một đời đất quen thành lạ Nước chảy... kìa em, anh đợi em. * * *

70

Bài 70: Tên làng

Y Phương

Con là con trai của mẹ Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ Ba mươi tuổi từ mặt trận về Vội vàng cưới vợ Ba mốt tuổi tập tành nhà cửa Rào miếng vườn trồng cây rau Hạnh phúc xinh xinh nho nhỏ ban đầu Như mặt trời mới nhô ra khỏi núi Con là con trai của mẹ Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ Mang trong người cơn sốt cao nguyên Mang trên mình vết thương Ơn cây cỏ quê nhà Chữa cho con lành lặn Con là con trai của mẹ Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ Lần đầu tiên ôm tiếng khóc lên ba Lần đầu tiên sông núi gọi ông bà Lần đầu tiên nhóm lửa trên mặt nước Lần đầu tiên sứ sành rạn nứt Lần đầu tiên ý nghĩ khôn lên Ý nghĩ khôn lên nỗi buồn thấm tháp Bàn chân từng đạp bằng đá sắc Trở về làng bập bẹ tiếng đầu tiên Ơi cái làng của mẹ sinh con Có ngôi nhà xây bằng đá hộc Có con đường trâu bò vàng đen đi kìn kịt Có niềm vui lúa chín tràn trề Có tình yêu tan thành tiếng thác Vang lên trời Vọng xuống đất Cái tên làng Hiếu Lễ của con. * * *

71

Bài 71: Lời mẹ dặn

Phùng Quán

Tôi mồ côi cha năm hai tuổi Mẹ tôi thương con không lấy chồng Trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải Nuôi tôi đến ngày lớn khôn. Hai mươi năm qua tôi vẫn nhớ Ngày ấy tôi mới lên năm Có lần tôi nói dối mẹ Hôm sau tưởng phải ăn đòn. Nhưng không, mẹ tôi chỉ buồn Ôm tôi hôn lên mái tóc - Con ơi - trước khi nhắm mắt Cha con dặn con suốt đời Phải làm một người chân thật. - Mẹ ơi, chân thật là gì? Mẹ tôi hôn lên đôi mắt Con ơi một người chân thật Thấy vui muốn cười cứ cười Thấy buồn muốn khóc là khóc. Yêu ai cứ bảo là yêu Ghét ai cứ bảo là ghét Dù ai ngon ngọt nuông chiều Cũng không nói yêu thành ghét. Dù ai cầm dao doạ giết Cũng không nói ghét thành yêu. Từ đấy người lớn hỏi tôi: - Bé ơi, Bé yêu ai nhất? Nhớ lời mẹ tôi trả lời: - Bé yêu những người chân thật. Người lớn nhìn tôi không tin Cho tôi là con vẹt nhỏ Nhưng không! những lời dặn đó In vào trí óc của tôi Như trang giấy trắng tuyệt vời. In lên vết son đỏ chói. Năm nay tôi hai mươi lăm tuổi Đứa bé mồ côi thành nhà văn Nhưng lời mẹ dặn thuở lên năm Vẫn nguyên vẹn màu son chói đỏ. Người làm xiếc đi dây rất khó Nhưng chưa khó bằng làm nhà văn Đi trọn đời trên con đường chân thật. Yêu ai cứ bảo là yêu Ghét ai cứ bảo là ghét Dù ai ngon ngọt nuông chiều Cũng không nói yêu thành ghét Dù ai cầm dao doạ giết Cũng không nói ghét thành yêu. Tôi muốn làm nhà văn chân thật chân thật trọn đời Đường mật công danh không làm ngọt được lưỡi tôi Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã Bút giấy tôi ai cướp giật đi Tôi sẽ dùng dao viết văn lên đá. * * *

72

Bài 72: Có khi nào

Bùi Minh Quốc

Có khi nào trên đường đời tấp nập Ta vô tình đi lướt qua nhau Bước lơ đãng chẳng ngờ đang để mất Một tâm hồn ta đã đợi từ lâu... * * *

73

Bài 73: Tự hát

Xuân Quỳnh

Chả dại gì em ước nó bằng vàng Trái tim em, anh đã từng biết đấy Anh là người coi thường của cải Nên nếu cần anh bán nó đi ngay Em cũng không mong nó giống mặt trời Vì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuống Lại mình anh với đêm dài câm lặng Mà lòng anh xa cách với lòng em Em trở về đúng nghĩa trái tim Biết làm sống những hồng cầu đã chết Biết lấy lại những gì đã mất Biết rút gần khoảng cách của yêu tin Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em Biết khao khát những điều anh mơ ước Biết xúc động qua nhiều nhận thức Biết yêu anh và biết được anh yêu Mùa thu nay sao bão giông nhiều Những cửa sổ con tàu chẳng đóng Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh Em lo âu trước xa tắp đường mình Trái tim đập những điều không thể nói Trái tim đập cồn cào cơn đói Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em Là máu thịt, đời thường ai chẳng có Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi * * *

74

Bài 74: Áo lụa Hà Đông

Nguyên Sa

Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng Thơ của anh vẫn còn nguyên lụa trắng Anh vẫn nhớ em ngồi đây tóc ngắn Mà mùa thu dài lắm ở chung quanh Linh hồn anh vội vã vẽ chân dung Bày vội vã vào trong hồn mở cửa Gặp một bữa anh đã mừng một bữa Gặp hai hôm thành nhị hỉ của tâm hồn Thơ học trò anh chất lại thành non Và đôi mắt ngất ngây thành chất rượu Em không nói đã nghe lừng giai điệu Em chưa nhìn mà đã rộng trời xanh Anh đã trông lên bằng đôi mắt chung tình Với tay trắng em vào thơ diễm tuyệt Em chợt đến, chợt đi, anh vẫn biết Trời chợt mưa, chợt nắng chẳng vì đâu Nhưng sao đi mà không bảo gì nhau Để anh gọi, tiếng thơ buồn vọng lại Để anh giận mắt anh nhìn vụng dại Giận thơ anh đã nói chẳng nên lời Em đi rồi, sám hối chạy trên môi Những ngày tháng trên vai buồn bỗng nặng Em ở đâu, hỡi mùa thu tóc ngắn Giữ hộ anh màu áo lụa Hà Đông Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng Giữ hộ anh bài thơ tình lụa trắng * * *

75

Bài 75: Bài thơ của một người yêu nước mình

Trần Vàng Sao

Buổi sáng tôi mặc áo đi giày ra đứng ngoài đường Gió thổi những bông nứa trắng bên sông Mùi toóc khô còn thơm lúa mùa qua Bầy chim sẻ đậu trước sân nhà Những đứa trẻ đứng nhìn ngấp nghé Tôi yêu đất nước này như thế Mỗi buổi mai Bầy chim sẻ ngoài sân Gió mát và trong Đường đi đầy cỏ may và muộng chuộng Tôi vẫn sống vẫn ăn vẫn thở như mọi người Đôi khi chợt nhớ một tiếng cười lạ Một câu ca dao buồn có hoa bưởi hoa ngâu Một vết bùn khô trên mặt đá Không có ai chia tay Cũng nhớ một tiếng còi tàu. Mẹ tôi thức khuya dậy sớm Năm nay ngoài năm mươi tuổi Chồng chết đã mười mấy năm Thuở tôi mới đọc được i tờ Mẹ thương tôi mẹ vẫn tảo tần Nước sông gạo chợ Ngày hai buổi nhà không khi nào vắng người đòi nợ Sống qua ngày nên phải nghiến răng Cũng không vui nên mẹ ít khi cười Những buổi trưa buổi tối Ngồi một mình hay khóc Vẫn thở dài mà không nói ra Thương con không cha Hẩm hiu côi cút Tôi yêu đất nước này xót xa Mẹ tôi nuôi tôi mười mấy năm không lấy chồng Thương tôi nên ở goá nuôi tôi Những đứa bà con nhà giàu hằng ngày chửi bới Chúng cho mẹ con tôi áo quần tiền bạc, như cho một đứa hủi Ngày kỵ cha họ hàng thân thích không ai tới Thắp ba cây hương Với mấy cái bông hải đường Mẹ tôi khóc thút thít Cầu cha tôi phù hộ tôi nên người Con nó còn nhỏ dại Trí chưa khôn chân chưa vững bước đi Tôi một mình nuôi nó có kể chi mưa nắng Tôi yêu đất nước này cay đắng Những năm dài thắp đuốc đi đêm Quen thân rồi không ai còn nhớ tên Dĩ vãng đè trên lưng thấm nặng Áo mồ hôi những buổi chợ về Đời cúi thấp Giành từng lon gạo mốc, Từng cọng rau hột muối Vui sao khi còn bữa đói bữa no Mẹ thương con nên cách trở sông đò Hàng gánh nặng phải qua cầu xuống dốc Đêm nào mẹ cũng khóc Đêm nào mẹ cũng khấn thầm Mong con khôn lớn cất mặt với đời Tôi yêu đất nước này khôn nguôi Tôi yêu mẹ tôi áo rách Chẳng khi nào nhớ tuổi mình bao nhiêu. Tôi bước đi Mưa mỗi lúc mỗi to, Sao hôm nay lòng thấy chật Như buổi sáng mùa đông chưa thấy mặt trời mọc Con sông dài nằm nhớ những chặng rừng đi qua Nỗi mệt mỏi, rưng rưng từng con nước Chim đậu trên cành chim không hót Khoảng vắng mùa thu ngủ trên cỏ may Tôi yêu đất nước này những buổi mai Không ai cười không tiếng hát trẻ con Đá đất cỏ cây ơi Lòng vẫn thương mẹ nhớ cha Ăn quán nằm cầu Hai hàng nước mắt chảy ra Mỗi đêm cầu trời khấn phật, tai qua nạn khỏi Ngày mai mua may bán đắt Tôi yêu đất nước này áo rách Căn nhà dột phên không ngăn nổi gió Vẫn yêu nhau trong từng hơi thở Lòng vẫn thương cây nhớ cội hoài Thắp đèn đêm ngồi đợi mặt trời mai Tôi yêu đất nước này như thế Như yêu cây cỏ ở trong vườn Như yêu mẹ tôi chịu khó chịu thương Nuôi tôi thành người hôm nay Yêu một giọng hát hay Có bài mái đẩy thơm hoa dại Có sáu câu vọng cổ chứa chan Có ba ông táo thờ trong bếp Và tuổi thơ buồn như giọt nước trong lá sen Tôi yêu đất nước này và tôi yêu em Thuở tóc kẹp tuổi ngoan học trò Áo trắng và chùm hoa phượng đỏ Trong bước chân chim sẻ Ngồi học bài và gọi nhỏ tên tôi Hay nói chuyện huyên thuyên Chuyện trên trời dưới đất rất lạ Chuyện bông hoa mọc một mình trên đá Cứ hay cười mà không biết có người buồn. Sáng hôm nay gió lạnh vẫn còn Khi xa nhà vẫn muốn ngoái lại Ngó cây cam cây cải Thương mẹ già như chuối ba hương Em chưa buồn Vì chưa rách áo Tôi yêu đất nước này rau cháo Bốn ngàn năm cuốc bẫm cày sâu Áo đứt nút qua cầu gió bay Tuổi thơ em hãy giữ cho ngoan Tôi yêu đất nước này lầm than Mẹ đốt củi trên rừng cha làm cá ngoài biển Ăn rau rìu rau có rau trai Nuôi lớn người từ ngày mở đất Bốn ngàn năm nằm gai nếm mật Một tấc lòng cũng trứng Âu Cơ Một tiếng nói cũng đẩy hồn Thánh Gióng. Tôi đi hết một ngày Gặp toàn người lạ Chưa ai biết chưa ai quen Không biết tuổi không biết tên Cùng sống chung trên đất Cùng nỗi đau chia cắt Bắc Nam Cùng có chung tên gọi Việt Nam Mang vết thương chảy máu ngoài tim Cùng nhức nhối với người chết oan ức Đấm ngực giận hờn tức tối Cùng anh em cất cao tiếng nói Bản tuyên ngôn mười bốn triệu người đòi độc lập tự do Bữa ăn nào cũng phải được no Mùa lạnh phải có áo ấm Được nói cười hát ca yêu đương không ai cấm Được thờ cúng những người mình tôn kính Hai mươi năm cuộc đời chưa khi nào định. Tôi trở về căn nhà nhỏ Đèn thắp ngọn lù mù Gió thổi trong lá cây xào xạc Vườn đêm thơm mát Bát canh rau dền có ớt chìa vôi Bên hàng xóm có tiếng trẻ con khóc Mẹ bồng con lên non ngồi cầu Ái tử Đất nước hôm nay đã thấm hồn người Ve sắp kêu mùa hạ Nên không còn mấy thu Đất nước này còn chua xót Nên trông ngày thống nhất Cho bên kia không gọi bên này là người miền Nam Cho bên này không gọi bên kia là người miền Bắc Lòng vui hôm nay không thấy chật Tôi yêu đất nước này chân thật Như yêu căn nhà nhỏ có mẹ của tôi Như yêu em nụ hôn ngọt trên môi Và yêu tôi đã biết làm người Cứ trông đất nước mình thống nhất. * * *

76

Bài 76: Người đẹp

Lò Ngân Sủn

Ai viết tên em bằng ánh sáng Ai vẽ hình em bằng ánh trăng (Dân ca Dáy) Người đẹp trông như tuyết chạm vào thấy nóng Người đẹp trông như lửa sờ vào thấy mát Người không khát - nhìn người đẹp cũng khát Người không đói - nhìn người đẹp cũng đói Người muốn chết - nhìn người đẹp lại không muốn chết nữa Ơ! Người đẹp là ước mơ Treo trước mắt mọi người! * * *

77

Bài 77: Đồng dao cho người lớn

Nguyễn Trọng Tạo

có cánh rừng chết vẫn xanh trong tôi có con người sống mà như qua đời có câu trả lời biến thành câu hỏi có kẻ ngoại tình ngỡ là tiệc cưới có cha có mẹ có trẻ mồ côi có ông trăng tròn nào phải mâm xôi có cả đất trời mà không nhà ở có vui nho nhỏ có buồn mênh mông mà thuyền vẫn sông mà xanh vẫn cỏ mà đời vẫn say mà hồn vẫn gió có thương có nhớ có khóc có cười có cái chớp mắt đã nghìn năm trôi. * * *

78

Bài 78: Tống biệt hành

Thâm Tâm

Đưa người, ta không đưa qua sông, Sao có tiếng sóng ở trong lòng? Bóng chiều không thắm, không vàng vọt, Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong? Đưa người, ta chỉ đưa người ấy Một giã gia đình, một dửng dưng... - Ly khách! Ly khách! Con đường nhỏ, Chí nhớn chưa về bàn tay không, Thì không bao giờ nói trở lại! Ba năm mẹ già cũng đừng mong! *** Ta biết người buồn chiều hôm trước: Bây giờ mùa hạ sen nở nốt, Một chị, hai chị cũng như sen Khuyên nốt em trai dòng lệ sót. Ta biết người buồn sáng hôm nay: Giời chưa mùa thu, tươi lắm thay, Em nhỏ ngây thơ đôi mắt biếc Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay... Người đi? Ừ nhỉ, người đi thực! Mẹ thà coi như chiếc lá bay, Chị thà coi như là hạt bụi, Em thà coi như hơi rượu say. Mây thu đầu núi, gió lên trăng, Cơn lạnh chiều nao đổ bóng thầm. Ly khách ven trời nghe muốn khóc, Tiếng Đời xô động, tiếng hờn câm. * * *

79

Bài 79: Dấu chân qua trảng cỏ

Thanh Thảo

Buổi chiều qua trảng cỏ voi Ngước nhìn mút mắt khoảng trời long lanh Gió nghiêng ngả giữa màu xanh Tiếng bầy chim két bỗng thành mênh mang. Lối mòn như sợi chỉ giăng Còn in đậm đặc vô vàn dấu chân Dấu chân ai đọc nên vần Nên nào biết, ai đi gần, đi xa. Cuộc đời trải mút mắt ta Lối mòn nhỏ cũng dẫn ra chiến trường Những người sốt rét đang cơn Dấu chân bấm xuống đường trơn, cỏ nhoè?... Chiếc bòng con đựng những gì Mà đi cuối đất mà đi cùng trời. Mang bao khát vọng con người Dấu chân nho nhỏ không lời không tên Thời gian như cỏ vượt lên Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua. Ai đi gần, ai đi xa Những gì gợi lại chỉ là dấu chân Vùi trong trảng cỏ thời gian Vẫn âm thầm trải mút tầm mắt ta Vẫn đằm hơi ấm thiết tha Cho người sau biết đường ra chiến trường... * * *

80

Bài 80: Đất nước

Nguyễn Đình Thi

Sáng mát trong như sáng năm xưa Gió thổi mùa thu hương cốm mới Tôi nhớ những ngày thu đã xa Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội Những phố dài xao xác hơi may Người ra đi đầu không ngoảnh lại Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Mùa thu nay khác rồi Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi Gió thổi rừng tre phấp phới Trời thu thay áo mới Trong biếc nói cười thiết tha! Trời xanh đây là của chúng ta Núi rừng đây là của chúng ta Những cánh đồng thơm mát Những ngả đường bát ngát Những dòng sông đỏ nặng phù sa Nước chúng ta Nước những người chưa bao giờ khuất Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất Những buổi ngày xưa vọng nói về! Ôi những cánh đồng quê chảy máu Dây thép gai đâm nát trời chiều Những đêm dài hành quân nung nấu Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu. Từ những năm đau thương chiến đấu Đã ngời lên nét mặt quê hương Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu Đã bật lên những tiếng căm hờn Bát cơm chan đầy nước mắt Bay còn giằng khỏi miệng ta Thằng giặc Tây, thằng chúa đất Đứa đè cổ, đứa lột da... Xiềng xích chúng bay không khoá được Trời đầy chim và đất đầy hoa Súng đạn chúng bay không bắn được Lòng dân ta yêu nước thương nhà! Khói nhà máy cuộn trong sương núi Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng Ôm đất nước những người áo vải Đã đứng lên thành những anh hùng. Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội Mỗi bước đường mỗi bước hy sinh Trán cháy rực nghĩ trời đất mới Lòng ta bát ngát ánh bình minh. Súng nổ rung trời giận dữ Người lên như nước vỡ bờ Nước Việt Nam từ máu lửa Rũ bùn đứng dậy sáng loà. * * *

81

Bài 81: Những người đàn bà gánh nước sông

Nguyễn Quang Thiều

Những ngón chân xương xẩu, móng dài và đen toẽ ra như móng chân gà mái Đã năm năm, mười lăm năm, ba mươi năm và nửa đời tôi thấy Những người đàn bà xuống gánh nước sông Những bối tóc vỡ xối xả trên lưng áo mềm và ướt Một bàn tay họ bám vào đầu đòn gánh bé bỏng chơi vơi Bàn tay kia bám vào mây trắng Sông gục mặt vào bờ đất lần đi Những người đàn ông mang cần câu và cơn mơ biển ra khỏi nhà lặng lẽ Những con cá thiêng quay mặt khóc Những chiếc phao ngô chết nổi Những người đàn ông giận dữ, buồn bã và bỏ đi Đã năm năm, mười lăm năm, ba mươi lăm và nửa đời tôi thấy Sau những người đàn bà gánh nước sông là lũ trẻ cởi truồng Chạy theo mẹ và lớn lên Con gái lại đặt đòn gánh lên vai và xuống bến Con trai lại vác cần câu và cơn mơ biển ra khỏi nhà lặng lẽ Và cá thiêng lại quay mặt khóc Trước những lưỡi câu ngơ ngác lộ mồi. * * *

82

Bài 82: Nghe tiếng cuốc kêu

Hữu Thỉnh

Những đám mây bay đi Tôi với người ở lại Cuốc kêu ngoài bến sông Cuốc kêu vì bẫy hiểm Bèo leo nheo nước lên Tôi âm thầm gọi tên Bàn ghế và quần áo cũ Tuổi trẻ đột ngột về Ngơ ngác nhìn tôi Những cánh diều để chỏm Vui hơn điều đáng vui Bánh đa phồng giữa chợ Che bớt một phần buồn Tôi ngồi gọi tên những quân bài tam cúc Xe pháo mã những ngả đường xa lắc Còn lại thôi hồi tiếng cuốc kêu. Cuốc kêu từ ngày chưa ai đặt tên cho cuốc Cha tôi nhào đất đắp đường Ông táo bằng đất Chiếc chén bằng đất Những người uống rượu lần lượt bỏ đi Cha tôi cầm chiếc chén lên Như cầm một phần đời mình Đã khô ra thành đất Cuốc kêu ngoài bãi xa Cuốc kêu từ ngày cây tre chưa đủ lá đan sàng Trên đất ướt có người đến ở Họ bắt đầu như một chiếc rễ nâu Họ làm ra mọi thứ để nuôi nhau Mong con cái có ngày mở mặt Trời tối thì cậy ngọn đèn Ngọn đèn bấc thắp bằng đầu lạ Ngọn đèn bấc gió nhiều phen cướp mất Cuốc kêu ngoài bến xa! Cuốc kêu từ ngày em lạy mẹ lạy cha Đi theo một sợi tơ hồng Về với anh thành vợ thành chồng Tình yêu nhiều đứt nối Ta xin rừng một chiếc giường con Xin đất một chiếc ấm nhỏ Một đời người mà chiến chinh nhiều quá Em níu giường níu chiếu đợi anh Em trát những người con trai đẹp Đợi anh Chỉ mong anh về Áo rách cũng thơm Chiếc chạn nhỏ với vài đôi đũa mộc Anh cứ tưởng sau chiến tranh thì toàn là hạnh phúc Chúng ta đã từng vỏ võ đợi nhau Nhưng không phải em ơi, cuốc kêu không phải thế * Trưa nay có điều gì mà cuốc kêu như xé Tôi mất hai người anh Cả hai đều rất trẻ Sáng nay lại có người hàng xóm chạy sang Mỗi lần sau đám tang Lòng ai cũng héo Dạ ai cũng sầu Tôi cứ tưởng không ai còn xấu nữa Tôi cứ tưởng tốt với nhau bao nhiêu cũng còn chưa đủ Nhưng không phải, trời ơi, cuốc kêu không phải thế. Giếng nước than lắm kẻ chao chân Khu vườn than: có những con sên ngấp nghé lên trời Qua mùa hoa thì bướm cũng bay đi Tôi ngồi buồn như lá sen rách Cuốc kêu gì mà khắc khoải trưa nay Tôi ngồi buồn tôi đếm ngón tay Có mười ngón tay đếm đi đếm lại Đếm đi đếm lại trời ngả sang chiều. Chúng ta bị cái chết gạt về một phía Bị hư danh gạt về một phía Phải vượt mấy trùng khơi mới bắt gặp nụ cười. Vừa bắt gặp nụ cười Thì lại nghe tiếng cuốc. * * *

83

Bài 83: Bao giờ trở lại

Hoàng Trung Thông

Các anh đi Ngày ấy đã lâu rồi Xóm làng tôi còn nhớ mãi. Các anh đi Bao giờ trở lại Xóm làng tôi trai gái vẫn chờ mong. Làng tôi nghèo Nho nhỏ bên sông, Gió bấc lạnh lùng Thổi vào mái rạ. Làng tôi nghèo Gió mưa tơi tả, Trai gái trong làng vất vả ngược xuôi. Các anh về mái ấm nhà vui Tiếng hát câu cười Rộn ràng xóm nhỏ Các anh về tưng bừng trước ngõ Lớp lớp đàn em hớn hở theo sau. Mẹ già bịn rịn áo nâu Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về. Từ lưng đèo Dốc núi mù che, Các anh về Xôn xao làng tôi bé nhỏ. Nhà lá đơn sơ, Nhưng tấm lòng rộng mở, Nồi cơm nấu dở Bát nước chè xanh Ngồi vui kể chuyện tâm tình bên nhau. Anh giờ đánh giặc nơi đâu Chiềng Vàng, Vụ Bản, hay vào Trị - Thiên? Làng tôi thắng lợi vụ chiêm, Lúa thêm xanh ngọn, khoai lên thắm vồng Giảm tô hai vụ vừa xong, Đêm đêm ánh đuốc dân công rực đường Dẫu rằng núi gió, đèo sương. So anh máu nhuộm chiến trường thấm chi. Bấm tay tính buổi anh đi Mẹ thường vẫn nhắc: biết khi nào về? Lúa xanh xanh ngắt chân đê Anh đi là để giữ quê quán mình Cây đa, bến nước, sân đình Lời thề nhớ buổi mít tinh lên đường Hoa cau thơm ngát đầu nương Anh đi là giữ tình thương dạt dào. Các anh đi Khi nào trở lại. Xóm làng tôi Trai gái vẫn chờ mong Chờ mong chiến dịch thành công Xác thù chất núi, bên sông đỏ cờ. Anh đi chín đợi, mười chờ Tin thường thắng trận, bao giờ về anh? * * *

84

Bài 84: Bờ sông vẫn gió

Trúc Thông

Lá ngô lay ở bờ sông Bờ sông vẫn gió Người không thấy về Xin người hãy trở về quê Một lần cuối... một lần về cuối thôi Về thương lại bến sông trôi Về buồn lại đã một thời tóc xanh Lệ xin giọt cuối để dành Trên phần mộ mẹ vương hình bóng cha Cây cau cũ, giại hiên nhà Còn nghe gió thổi sông xa một lần Con xin ngắn lại đường gần Một lần... rồi mẹ hãy dần dần đi. * * *

85

Bài 85: Bến đò ngày mưa

Anh Thơ

Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa. Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt Mặc con thuyền cắm lại đậu trơ vơ. Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo Vài quán hàng không khách đứng xo ro. Một bác lái ghé buồm vào hút điếu, Mặc bà hàng sù sụ sặc hơi, ho. Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ Thúng đội đầu như đội cả trời mưa. Và hoạ hoằn một con thuyền ghé chở Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa. * * *

86

Bài 86: Thăm lúa

Trần Hữu Thung

Mặt trời càng lên tỏ, Bông lúa chín thêm vàng Sương treo đầu ngọn cỏ Sương lại càng long lanh. Bay vút tận trời xanh Chiền chiện cao cùng hót Tiếng chim nghe thánh thót Văng vẳng khắp cánh đồng. Đứng chống cuốc em trông Em thấy lòng khấp khởi. Bởi vì em nhớ lại Một buổi sớm mai ri Anh tình nguyện ra đi Chiền chiện cao cùng hót Lúa cũng vừa sẫm hột Em tiễn anh lên đường. Chiếc xắc mây anh mang, Em nách mo cơm nếp Lúa níu anh trật dép Anh cúi sửa vội vàng Vượt cánh đồng tắt ngang Đến bờ ni anh bảo: - “Ruộng mình quên cày xáo Nên lúa chín không đều Nhớ lấy để mùa sau Nhà cố làm cho tốt”. Xa xa nghe tiếng hát Anh thấy rộn trong lòng Sắp đến chỗ người dông Anh bảo em ngoái lại. Cam ba lần có trái Bưởi ba lần ra hoa Anh bước chân đi ra Từ ngày đầu phòng ngự. Bước qua kỳ cầm cự Anh có gửi lời về Cầm thư anh mân mê Bụng em giừ phấp phới. Anh đang mùa thắng lợi Lúa em cũng chín rồi Lúa tốt lắm anh ơi Giải thi đua em giật. Xoè bàn tay bấm đốt Tính cũng bốn năm ròng Ai cũng bảo không trông Riêng em thì em nhớ! Chuối đầu vườn đã lổ Cam đầu ngõ đã vàng Em nhớ ruộng nhớ vườn Không nhớ anh răng được! Mùa sau kề mùa trước Em vác cuốc thăm đồng Lúa sây hạt nặng bông Thấy vui vẻ trong lòng Em mong ngày chiến thắng. * * *

87

Bài 87: Cổ Luỹ cô thôn

Phạm Thiên Thư

Một dãy trường thành trấn ải biên Còn viền dương lạnh gác bên triền Cô thôn trúc lạnh - sương nhoà khói Cổ Luỹ thành trơ - gió thoảng nền Buồm cá nâu vênh - bờ bến đậu Đàn cò trắng nổi - cụm tùng lên “Cô thôn Cổ Luỹ” hư mà thực Dù chỉ nghe qua cũng chạnh niềm. * * *

88

Bài 88: Nói sao cho vợi

Thu Trang

Paris tối nay tuyết đổ Rơi rơi phủ trắng phố phường Hoa đèn tăng phần rực rỡ Kinh thành bát ngát sắc hương Ánh sáng át hẳn màn sưonưg Chen chân trên khắp ngả đường Vui tươi trai thanh gái lịch Hồn nhiên họ đón xuân sang Chân bước mà lòng miên man Quê ơi xa cách muôn vàn Không khóc mà lòng thổn thức Nói sao cho vợi niềm thương Paris bát ngát sắc hương Quê tôi giờ này ai biết Chắc bên mái tranh đạm bạc Vườn rau là bãi chiến trường Tôi đi giữa vầng ánh sáng Nhìn thiên hạ đón xuân sang Nghe câu hỏi thầm đau buốt Bao giờ mùa xuân Việt Nam? Bao giờ xuân Thanh bình sang? Mùa xuân thống nhất quê hương Mùa xuân Tự do Độc lập Mùa xuân không đượm tóc tang! Trong hồn day dứt mênh mang Quê tôi miền Bắc miền Nam Chắc đang hào hùng chiến đấu Ngăn bàn tay giặc hung tàn Giữa muôn hương sắc huy hoàng Tôi không thấy mùa xuân sang Hồn tôi ở phương trời ấy Tôi đợi mùa xuân Việt Nam! * * *

89

Bài 89: Mưa đêm lều vó

Trần Huyền Trân

Mưa lũa ao bèo mưa trắng đêm Cây bờ ngơ ngác nước đang lên Lều tôi kiến đã dời lên mái Bà lão chài lo chửa có thuyền. Vó nghèo được nước đã lê thê Đàn cá giang hồ nhảy nhót đi Cả cụm bèo xanh nằm cạn mãi Cũng như cất cánh gọi không về. Tôi ở lều gianh Cống Trắng này Chạnh lòng cá nhảy với chim bay Đêm sầu kẽo kẹt ngư bà thức Giăng phải hồn tôi một lưới đầy. * * *

90

Bài 90: Bên mộ cụ Nguyễn Du

Vương Trọng

Tưởng rằng phận bạc Đạm Tiên Ngờ đâu cụ Nguyễn Tiên Điền nằm đây Ngẩng trời cao, cúi đất dày Cắn môi tay nắm bàn tay của mình Một vùng cồn bãi trống trênh Cụ cùng thập loại chúng sinh nằm kề Hút tầm chẳng cánh hoa lê Bạch đàn đôi ngọn gió về nỉ non Xạc xào lá cỏ héo hon Bàn chân cát bụi, lối mòn nhỏ nhoi Lặng im bên nấm mộ rồi Chưa tin mình đã đến nơi mình tìm Không cành để gọi tiếng chim Không hoa cho bướm mang thêm nắng trời Không vầng cỏ ấm tay người Nén hương tảo mộ cắm rồi lại xiêu Thanh minh trong những câu Kiều Rưng rưng con đọc với chiều Nghi Xuân Cúi đầu tưởng nhớ vĩ nhân Phong trần còn để phong trần riêng ai Bao giờ cây súng rời vai Nung vôi, chở đá tượng đài xây lên Trái tim lớn giữa thiên nhiên Tình thương nối nhịp suốt nghìn năm xa... * * *

91

Bài 91: Nhớ Huế quê tôi

Thanh Tịnh

Sông núi vươn dài tiếp núi sông Cò bay thẳng cánh nối đồng không Có người bảo Huế xa, xa lắm Nhưng Huế quê tôi ở giữa lòng Mười một năm trời mang Huế theo Đèo cao nắng tắt bóng cheo leo Giọng hò mái đẩy vờn mây núi Man mát sông Hương lướt đỉnh đèo Tôi gặp bao người xứ Huế xa Đèn khuya thức mãi chí xông pha Mở đường giải phóng về quê mẹ Dựng khắp non sông bóng xóm nhà Có bao người Huế không về nữa Gửi đá ven rừng chép chiến công Có mồ liệt sĩ nâng lòng đất Buồm phá Tam Giang gió thổi lồng Nặng trĩu trăm năm bóng cổ thành Bao lần máu đỏ nhuộm đồng xanh Cờ sao ngày ấy buồn cung cấm Sông nước xôn xao núi chuyển mình Bao độ thu về, thu lại qua Huế tôi thăm thẳm nhớ con xa Mỗi lần phượng nở rung màu đỏ Càng giục canh sương rộn tiếng gà. * * *

92

Bài 92: Màu thời gian

Đoàn Phú Tứ

Sớm nay tiếng chim thanh Trong gió xanh Dìu vương hương ấm thoảng xuân tình Ngàn xưa không lạnh nữa, Tần phi Ta lặng dâng nàng Trời mây phảng phất nhuốm thời gian Màu thời gian không xanh Màu thời gian tím ngát Hương thời gian không nồng Hương thời gian thanh thanh Tóc mây một món chiếc dao vàng Nghìn trùng e lệ phụng quân vương Trăm năm tình cũ lìa không hận Thà nép mày hoa thiếp phụ chàng Duyên trăm năm dứt đoạn Tình một thuở còn hương Hương thời gian thanh thanh Màu thời gian tím ngát * * *

93

Bài 93: Đây thôn Vĩ Dạ

Hàn Mặc Tử

Sao anh không về chơi thôn Vĩ? Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên. Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc Lá trúc che ngang mặt chữ điền. Gió theo lối gió, mây đường mây, Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay... Thuyền ai đậu bến sông trăng đó, Có chở trăng về kịp tối nay? Mơ khách đường xa, khách đường xa, Áo em trắng quá nhìn không ra... Ở đây sương khói mờ nhân ảnh, Ai biết tình ai có đậm đà? * * *

94

Bài 94: Nhớ vợ

Lương Cẩm Giang

Tôi nhớ vợ tôi lắm Xin được về hai ngày Nhà tôi ở Mường Lay Có con sông Nậm Rốm Ngày kia tôi sẽ đến Lại cầm súng được ngay Tôi càng bắn đúng Tây Vì tay có hơi vợ Cho tôi đi, đừng sợ Tôi không chết được đâu Vì vợ tôi lúc nào Cũng mong chồng mạnh khoẻ Cho tôi đi anh nhé Về ôm vợ hai đêm Vợ tôi nó sẽ khen Chồng em nên người giỏi Ngày kia tôi về tới Được đi đánh cái đồn Hay được đi chống càn Là thế nào cũng thắng Nếu có được trên tặng Cho một cái bằng khen Tôi sẽ rọc đôi liền Gửi cho vợ một nửa. * * *

95

Bài 95: Em tắm

Lương Cẩm Giang

Sao anh lại rình Trộm xem em tắm Da của em ngần trắng Da của mẹ, của cha Tay của em lấm lem Tay của than của bụi Tay của rừng của núi Tay của đất của nương Em tắm xong lại sạch Vẫn ngát thơm hoa rừng Da của em trắng ngần Là của anh tất cả Không phải người xa lạ Việc gì mà trộm xem Em tắm suối giữa mường Tắm trong mối yêu thương Có anh đang đứng giữ Chớ để Tây đến mường. * * *

96

Bài 96: Rồi sẽ có một ngày ta ngoái lại

Đinh Thị Thu Vân

Rồi sẽ có một ngày ta ngoái lại Bạn bè ơi, khi ấy có còn nhau? Cơn lốc đời đưa đẩy bạn về đâu Ta ngoái lại tìm nhau, e mất dấu! Ta ngoái lại tìm nhau, mong ẩn náu Góc bạn bè yên ấm, cảm thông ơi! Ta ngoái lại rụng rời đôi cánh mỏi Góc bạn bè tin cậy, bớt chơi vơi... Ta ngoái lại tìm nhau, đừng sỏi đá Đừng dập dìu chi nữa trái tim hoang Thôi đừng nhớ đừng quên đừng xa vắng Xin một lần tha thứ thuở lang thang! Tha thứ nhé, bạn ơi, ngày cay đắng Ta quẩn quanh nuôi giữ xót xa mình Tha thứ nhé những niềm vui không vóc dáng Thủa yêu mê bè bạn khuất xa dần... Rồi sẽ có một ngày, sau tháng ngày dâu bể Chúng mình cùng ngoái lại tìm nhau Ta nói yêu thương khi mắt đổi thay màu Bàn tay héo cầm lâu cho ấm mãi Trái tim héo, nụ cười xưa dẫu héo Chỉ xin đừng tàn lụi chút niềm tin Dẫu mong manh vụn vỡ chẳng nguyên lành Xin hãy có một ngày nhen nhóm lại... * * *

97

Bài 97: Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?

Chế Lan Viên

Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn nghìn năm Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng? - Chưa đâu! Và ngay cả trong những ngày đẹp nhất Khi Nguyễn Trãi làm thơ và đánh giặc Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hoá thành văn Khi Nguyễn Huệ cưỡi voi vào cửa Bắc Hưng Đạo diệt quân Nguyên trên sóng Bạch Đằng... Những ngày tôi sống đây là ngày đẹp hơn tất cả Dù mai sau đời muôn vạn lần hơn! Trái cây rơi vào áo người ngắm quả Đường nhân loại đi qua bóng lá xanh rờn Mặt trời đến mỗi ngày như khách lạ Gặp mỗi mặt người đều muốn ghé môi hôn... Cha ông xưa từng đấm nát tay trước cửa cuộc đời Cửa vẫn đóng và Đời im ỉm khoá “Những pho tượng chùa Tây Phương” không biết cách trả lời Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ... Văn chiêu hồn từng thấm giọt mưa rơi! Có phải cha ông đến sớm chăng và cháu con thì lại muộn Dẫu có bay giữa trăng sao cũng tiếc không được sống phút bây giờ Buổi đất nước của Hùng Vương có Đảng Mỗi người dân đều được thấy Bác Hồ Thịt xương ta giặc phơi ngoài bãi bắn Lại tái sinh từ Pắc Bó, Ba Tơ... Không ai có thể ngủ yên trong đời chật Buổi thuỷ triều vẫy gọi những vầng trăng Mỗi gié lúa đều muốn thêm nhiều hạt Gỗ trăm cây đều muốn hoá nên trầm Mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt Mỗi con sông đều muốn hoá Bạch Đằng... Ôi! Trường Sơn vĩ đại của ta ơi! Ta tựa vào Ngươi, kéo pháo lên đồi Ta tựa vào Đảng ta, lên tiếng hát Dưới chân ta, đến đầu hàng Đờ Cát Rồng năm móng vua quan thành bụi đất Mỗi trang thơ đều dội tiếng ta cười! Đều lộng hương thơm những cánh đồng hợp tác Chim cu gần, chim cu gáy xa xa... Ruộng đoàn tụ nên người thôi chia cắt Đêm no ấm, giọng chèo khuya khoan nhặt Lúa thêm mùa khi lúa chín về ta Rồi với đôi tay trắng từ Đinh, Lý, Trần, Lê... Đảng làm nên công nghiệp Điện trời ta là sóng nước sông Hồng An Dương Vương hãy dậy cùng ta xây sắt thép Loa thành này có đẹp mắt Người chăng? Ong bay nhà khu tỉnh uỷ Hưng Yên Mật đồng bằng mùa nhãn ngọt môi em Cây xanh ngắt đất bạc màu Vĩnh Phúc... Ôi! cái thuở lòng ta yêu Tổ quốc Hạnh phúc nào không hạnh phúc đầu tiên? Ôi, cái buổi sinh thành và tái tạo Khi thiếu súng và khi thì thiếu gạo Nhưng phù sa này đẻ ra những Cà Mau thịnh vượng mai sau Dẫu là Chúa cũng sinh từ ruột máu Ta đẻ ra Đời, sao khỏi những cơn đau Hãy biết ơn vị muối của đời cho thơ chất mặn! Ôi! thương thay những thế kỷ vắng anh hùng Những đất nước thiếu người cầm thanh gươm nghìn cân ra trận... Nhà thơ sinh đồng thời với mưa phùn và những buổi hoàng hôn Cả xứ sở trắng một màu mây trắng! Ai biết mây trên trời buồn hơn hay thơ mặt đất buồn hơn? Chọn thời mà sống chăng? Anh sẽ chọn năm nào đấy nhỉ? Cho tôi sinh ra buổi Đảng dựng xây đời Mắt được thấy dòng sông ra gặp bể Ta với mẻ thép gang đầu là đứa trẻ sinh đôi Nguyễn Văn Trỗi ra đi còn dạy chúng ta cười... Cho tôi sinh giữa những ngày diệt Mỹ Vóc nhà thơ đứng ngang tầm chiến luỹ Bên những dũng sĩ đuổi xe tăng ngoài đồng và hạ trực thăng rơi * * *

98

Bài 98: Bếp lửa

Bằng Việt

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa! Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi, Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy, Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay! Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà? Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế. Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! Mẹ cùng cha công tác bận không về, Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà, Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!” Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen, Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn, Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng... Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui, Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ... Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa! Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu, Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả, Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: - Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?... * * *

99

Bài 99: Vườn trong phố

Lưu Quang Vũ

Trong thành phố có một vườn cây mát Trong triệu người có em của ta Buổi trưa nắng bầy ong đi kiếm mật Vào vườn rồi ong chẳng nhớ lối ra. Vườn em là nơi đọng gió trời xa Hoa tím chim kêu bàng thưa lá nắng Con nhện đi về giăng tơ trắng Trái tròn căng mập nhựa sinh sôi. Nơi ban mai cỏ ướt sương rơi Một hạt nhỏ mơ hồ trên má Hơi lạnh nào ngón tay cầm se giá? Suốt cuộc đời cũng chẳng hiểu vì sao... Nơi đêm khuya vọng lại tiếng còi tàu Bỗng nhớ xa xôi những miền đất nước Nơi bài hát lên đường ta hẹn ước Nơi góc vườn ta để quên chùm hoa... Nơi vòm lá rì rào xao động cơn mưa Quả ngọt chín khi mùa ve lại đến Những chân trời màu hồng những chân trời màu tím Những ngôi sao bàng bạc cả hoàng hôn. Nơi lá chuối che nghiêng như một cánh buồm Cánh buồm xanh đi về trong hạnh phúc Se sẽ chứ, không cánh buồm bay mất Qua dịu dàng ẩm ướt của làn môi. Dưa hấu bổ ra thơm suốt ngày dài Em cũng mát lành như trái cây mùa hạ Nước da nâu và nụ cười bỡ ngỡ Em như cầu vồng bảy sắc hiện sau mưa. Đến bây giờ đánh giặc anh đi xa Nhìn lại mảnh vườn xưa thấy hẹp Biết bao điều anh còn chưa nói được Rối rít trong lòng một nỗi em em. Rừng rậm đèo cao anh đã vượt lên Theo tiếng gọi con tàu ngày bé dại Vườn không níu được bước chân trở lại Nhưng lá còn che mát suốt đường anh. Mảnh vườn em vẫn là mảnh vườn xanh Nơi ban đầu lòng ta ươm tổ mật Nơi ta hái những chùm thơ thứ nhất Nơi thu sang mây trắng vẫn bay về. * * *

100

Bài 100: Thương vợ

Trần Tế Xương

Quanh năm buôn bán ở mom sông, Nuôi đủ năm con với một chồng. Lặn lội thân cò khi quãng vắng, Eo sèo mặt nước buổi đò đông. Một duyên, hai nợ, âu đành phận, Năm nắng, mười mưa, dám quản công. Cha mẹ thói đời ăn ở bạc: Có chồng hờ hững cũng như không! * * *

☞ Nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào với bài viết này hãy comment vào bên dưới, mình sẽ hồi âm sớm nhất có thể.